Pelargonia afrykańska – właściwości i zastosowanie
Z tego artykułu dowiesz się:
Pelargonia afrykańska to cenna roślina lecznicza pochodząca z Afryki Południowej. Od wieków stosowano ją w przypadku dolegliwości układu oddechowego. Dziś znajdziemy ją w wielu preparatach roślinnych polecanych w leczeniu infekcji wirusowych. Czy faktycznie pomoże pozbyć się kaszlu i kataru u dziecka? Sprawdźmy, co na jej temat mówią współczesne badania.
Pelargonia afrykańska. Co to za roślina?
Należy do roślin z rodziny bodziszkowatych (Geraniaceae) i jest krewną popularnej w Polsce pelargonii. Początkowo uprawiano ją na górskich plantacjach Afryki Południowej, gdzie ludy plemienia Zulu nazywały ją „umckaloabo” (w wolnym tłumaczeniu: „poważny kaszel”).
A jak wygląda pelargonia afrykańska? Jest to wieloletnia bylina o okrągłych lub sercowatych liściach i rurkowatych, ciemnoczerwonych kwiatach. Terapeutyczne właściwości ma bulwiasty korzeń, z której afrykańskie plemiona przygotowywały leczniczą miksturę.
→ Przeczytaj również: Syrop na kaszel: naturalny czy z apteki?
I to właśnie ona pod koniec XIX wieku pozwoliła wrócić do zdrowia Charlesowi Henry’emu Stevensowi, brytyjskiemu dziennikarzowi, który zachorował na śmiertelną wówczas gruźlicę. Zabrał ją więc ze sobą na europejski kontynent, gdzie wyciąg z pelargonii afrykańskiej stosowano aż do czasu pojawienia się antybiotyków (choć niektórzy, jak np. szwajcarski lekarz dr Adrien Sechehaye, zapisywali pacjentom umckaloabo aż do lat 60. XX wieku).
Z czasem o roślinie zapomniano. Nadal jednak budziła zainteresowanie naukowców, którzy postanowili sprawdzić, czy obecne w niej związki chemiczne faktycznie mają właściwości lecznicze.
Jej renesans nastąpił dopiero w latach 70. XX wieku, kiedy to farmaceutka z Uniwersytetu Monachijskiego, dr Sabine Bladt, dowiodła, że za działanie lecznicze pelargonii afrykańskiej odpowiadają przede wszystkim obecne w jej korzeniu kumaryny, a zwłaszcza umckalina. To właśnie ona sprawia, że chorobotwórcze bakterie nie przylegają do błony śluzowej dróg oddechowych, co znacząco utrudnia ich namnażanie się. Ułatwia też odkrztuszanie (zwiększa się aktywność ruchu rzęsek) i działa przeciwwirusowo.
Roślina zawiera też fenole, węglowodany, związki mineralne, białka, alkaloidy purynowe, które również wykazują działanie lecznicze.
Kiedy warto stosować wyciąg z pelargonii afrykańskiej?
Wyciąg z korzenia pelargonii afrykańskiej obecnie stosuje się najczęściej w leczeniu infekcji dróg oddechowych, m.in w ostrym zapaleniu oskrzeli. Wykazuje działanie przeciwbakteryjnie nie tylko wobec prątków gruźlicy, ale także gronkowca złocistego, paciorkowców z grupy A, dwoinki zapalenia płuc, Klebsiella pneumoniae, Haemophilus influenzae, Escherichia coli i Pseudomonas aeruginosa.
Działa też przeciwwirusowo wobec patogenów atakujących drogi oddechowe (RSV, koronawirusy, Coxsackie, rynowirusy i wirusy grypy).
Pelargonia afrykańska znajduje zatem zastosowanie w leczeniu:
- przeziębienia,
- infekcji RSV,
- grypy,
- zapalenia gardła i migdałków,
- zapalenia oskrzelików i oskrzeli,
- COVID-19,
- ostrego zapalenia zatok.
W badaniach udowodniono, że zastosowanie pelargonii afrykańskiej pozwoliło na zmniejszenie intensywności objawów (kataru, kaszlu, bólu głowy i gardła). Skróciło też czas trwania
infekcji.
Umckaloabo na odporność?
Pelargonia afrykańska ma również potwierdzone działanie immunomodulujące, co w dużym uproszczeniu oznacza, że wzmacnia siły obronne organizmu w walce z infekcją. Można wiec stosować ją profilaktycznie, np. w sezonie jesienno-zimowym.
Czy to oznacza, że pelargonia afrykańska to remedium na dziecięce choroby? Niekoniecznie, co dobrze tłumaczy Ana Krysiewicz w swojej książce „Naturalna odporność”:
Aby wyciąg z pelargonii afrykańskiej mógł zadziałać, musi on być wcześniej odpowiednio standaryzowany (…) Standaryzacja gwarantuje właściwą zawartość substancji aktywnych w każdej partii produktu. Oznacza to, że dokładnie wiemy, ile kumaryn znajduje się w danym preparacie z pelargonią afrykańską.
Niestety spotykamy w aptece (i nie tylko) preparaty bez standaryzacji, które dodatkowo przeszły długotrwały proces technologiczny, a później długo były przechowywane. Możemy się domyślać, że takie produkty raczej nie będą działać, ponieważ istnieje duża wątpliwość, czy cokolwiek z substancji aktywnych tam pozostało.
Pamiętajmy, że nie ma cudownego leku, który sprawi, że dziecko przestanie chorować. Nabywanie odporności to proces, który trwa przez pierwsze lata życia. W okresie noworodkowym i niemowlęcym istotne znaczenie w tym zakresie ma mleko mamy, które zawiera dużą ilość składników immunostymulujących. Nie mniej ważny jest styl życia, m.in. odpoczynek, hartowanie i aktywność fizyczna.
Przedszkolaki z racji kontaktów z rówieśnikami będą chorować częściej. Trzeba więc uzbroić się w cierpliwość, a równocześnie stosować bogatą w warzywa i owoce dietę, spędzać co najmniej godzinę dziennie na powietrzu i dbać o odpowiednią dawkę snu swojej pociechy.
Można też wspomagająco stosować olej z czarnuszki, a w chwili pojawienia się pierwszych objawów przeziębienia dać organizmowi odpocząć i sięgnąć po naturalne leki na przeziębienie (czosnek, miód, lipę, syrop z cebuli).
Umckaloabo (krople) – jak stosować?
W aptekach dostępne są wyciągi z korzenia pelargonii afrykańskiej w postaci kropli, tabletek i syropów. Producenci zalecają swoje produkty dorosłym i dzieciom od 3. roku życia (w niektórych przypadkach od 1. roku życia).
Zwykle pediatryczne suplementy występują w dawkach 20-40 mg wyciągu z korzenia pelargonii afrykańskiej na dobę, pojedyncze zaś – ok. 60 mg/dobę
– wskazuje Ana Krysiewicz.
Syropy, w których składnikiem jest umckaloabo, u dzieci dzieci stosuje się najczęściej w dawce 2,5 ml 3 razy dziennie.
W każdym przypadku należy jednak przeczytać ulotkę i sprawdzić dawkowanie preparatu. W razie wątpliwości warto skonsultować się z pediatrą.
Pelargonia afrykańska w ciąży?
Bibliografia:
- Koźmińska-Badr E, „Fitoterapia w praktyce lekarza rodzinnego: ostre zapalenie zatok przynosowych”, Postępy Fitoterapii 2021; 22(3): 208-213
- Plata-Nazar K, Leszkowicz J, Nazar G, „Pelargonia afrykańska a infekcje u dzieci”, Forum Pediatrii Praktycznej, nr 47, październik 2022
- Szeleszczuk Ł, Zielińska-Pisklak M, Wilczek K, „Pelargonia – kariera niedocenianej rośliny ozdobnej”, Lek w Polsce 2013; 23: 1–4
- Zwolińska D, „Racjonalna fitoterapia jako alternatywna metoda w leczeniu ostrych infekcji dróg oddechowych”, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2022, 18 (2), p. 139–145
