Wybiórczość pokarmowa a zaburzenia SI u dzieci. Jaki to ma związek?
Z tego artykułu dowiesz się:
Wybiórczość pokarmowa to dość często spotykane wyzwanie w żywieniu dzieci. Na czym polega? Czy jest tym samym co neofobia żywieniowa? I jaki ma związek z zaburzeniami sensorycznymi? Sprawdźmy.
Wybiórczość pokarmowa. Co to jest?
Wybiórczość pokarmowa u dzieci definiowana jest jako specyficzny i trwały wzorzec zachowania, który polega na odmawianiu spożywania pokarmów o określonym smaku, konsystencji,
zapachu lub kolorze. Może pojawić się w każdym wieku.
→ Przeczytaj również: Problemy z jedzeniem u dziecka. Z czego mogą wynikać?
Nie bez powodu wybiórczość pokarmowa budzi niepokój rodziców. Na dłuższą metę takie zachowanie może powodować niedobory pokarmowe lub opóźnienie w rozwoju ruchowym aparatu mowy. Podstawą jest zatem odpowiednie rozpoznanie i wdrożenie terapii.
→ Przeczytaj również: Kaszki dla dzieci. Czym się kierować przy ich wyborze?
Objawy wybiórczości pokarmowej
- Dziecko odmawia jedzenia konkretnego produktu lub grupy produktów, np. mięsa albo warzyw i owoców, które mają zielony kolor.
- Zmienia też swoje preferencje żywieniowe, np. przez kilka tygodni codziennie chętnie sięga po bułkę z serem, a następnie porzuca ten zestaw na rzecz codziennego jedzenia jogurtu o konkretnym smaku.
- Nieadekwatne do sytuacji (np. histeryczne) reakcje na prośby zjedzenia nowego produktu lub produktu z wykluczonej grupy
Nierzadko zdarza się, że wybiórczość pokarmowa jest łączona z neofobią żywieniową. Oba pojęcia definiuje się wówczas tak samo. Dr Małgorzata Jackowska, specjalistka żywienia człowieka, dietetyczka i autorka książki „Niejadki i nie tylko. Wybiórczość pokarmowa, neofobia i marudne jedzenie”, zauważa jednak, że pojęcia te nie są tożsame.
Wybiórcze jedzenie może dotyczyć dzieci w różnym wieku, podczas gdy neofobia pokarmowa najczęściej obserwowana jest u dzieci w wieku przedszkolnym. Na dodatek charakterystyczne dla nie jest to, że dziecko odmawia przede wszystkim jedzenia produktów nowych, mało znanych lub podanych w nowy sposób.
Przyczyny wybiórczości pokarmowej
Te mogą wynikać z różnych problemów, m.in.:
- wieku i okresu rozwojowego,
- obawy przed nowymi potrawami,
- cech sensorycznych jedzenia i ich odbioru przez dziecko.
Dość często właśnie ta ostatnia przyczyna – problemy sensoryczne – są odpowiedzialne za wybiórczość pokarmową.
To dlatego, że ich doświadczenia związane z jedzeniem mogą być zdecydowanie bardziej intensywne
– tłumaczy dr Małgorzata Jackowska.
Wybiórczość i marudne jedzenie mogą być cechą osobniczą dziecka. Więcej zachowań wybiórczych obserwuje się u dzieci, które mają wyższą preferencję słonego i słodkiego smaku, lepiej odczuwają smak gorzki, mają większą wrażliwość sensoryczną oraz generalnie wyższy poziom lęku i obawy przed nowymi doświadczeniami.
– dodaje.
→ Przeczytaj również: Jedzenie dla dzieci: jak jeść zdrowo i to samo całą rodziną?
Zaburzenia SI u dzieci a niechęć do jedzenia
Zaburzenia sensomotoryczne u dzieci są ściśle związane z nieprawidłowym odbiorem bodźców przez poszczególne zmysły. A kiedy jemy, aktywne są one wszystkie:
- węch – po zapachu potrafimy poznać, czy dana potrawa będzie nam smakować czy nie, zapach też wzmaga apetyt albo przeciwnie, zniechęca do jedzenia;
- smak – za pomocą receptorów smakowych na języku i w jamie ustnej bodźce przesyłane są do mózgu, on daje nam znać, czy dana potrawa nam smakuje czy nie;
- dotyk – płynny, twardy, śliski lub chrupiący – jedzenie może mieć różną konsystencję;
- słuch – w czasie jedzenia słychać zgrzytanie, chrupanie, uderzanie zębów o siebie, dźwięki wydają też sztućce podczas nabijania czy krojenia pokarmu;
- wzrok – im ładniej podany posiłek, tym większą ochotę mamy go zjeść.
Wygląd, zapach, konsystencja, doświadczenia pojawiające się, kiedy dotykamy jedzenia, kiedy trafia do ust, kiedy je żujemy lub gryziemy, a nawet odgłos, który jedzenie wydaje w trakcie krojenia i jedzenia – to wszystko doświadczenia sensoryczne, które mogą wpływać na preferencje dotyczące jedzenia
– wskazuje dr Małgorzata Jackowska.
Jak zatem rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej? W pierwszej kolejności warto wiedzieć, że dotyczą one nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych. Rozpoznaje się je u dzieci w normie intelektualnej, ale mogą również towarzyszyć takim zaburzeniom jak autyzm czy nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD).
→ Przeczytaj również: ADHD – objawy i sposoby na ich łagodzenie
Zaburzenia sensoryczne u dzieci: objawy
Na zaburzenia sensoryczne u niemowląt i małych dzieci mogą wskazywać:
- problemy ze snem (np. częste wybudzanie się),
- niechęć do przytulania się albo przeciwnie: potrzeba mocnego dotyku,
- drażliwość, reagowanie złością,
- unikanie zabaw, w których trzeba się pobrudzić, np. malowania farbami,
- niechęć do chodzenia boso,
- szczypanie, gryzienie,
- potrzeba bycia w ciągłym ruchu,
- pobudzenie w miejscach zatłoczonych (np. galeriach handlowych),
- duża wrażliwość na światło.
U starszych dzieci mogą pojawić się:
- problemy z nauką pisania i czytania,
- unikanie zabaw z rówieśnikami,
- niepokój po pobycie w hipermarkecie,
- unikanie ruchu,
- brak zręczności w pracach manualnych.
Jak pomóc dziecku ze skrajną wybiórczością pokarmową?
W pierwszej kolejności warto sprawdzić, czy dziecko rzeczywiście je wybiórczo czy to tylko nasze subiektywne przekonanie (rodzicom i dziadkom często wydaje się, że dziecko je za mało, podczas gdy w rzeczywistości je tyle, ile potrzebuje). Pomóc może dzienniczek, w którym przez 3-4 dni zapisujemy wszystko, co dziecko zjadło i wypiło oraz w jakiej ilości.
Jeśli okaże się, że na liście znajduje się dosłownie kilka produktów, i to bardzo konkretnych, na przykład tylko jednej, ulubionej przez dziecko marki – to może być sygnał, że potrzebna będzie dodatkowa pomoc
– sugeruje dr Małgorzata Jackowska.
→ Przeczytaj również: Co na wigilię dla dzieci? Co mogą jeść najmłodsi, a czego powinny unikać?
Warto o swoich wątpliwościach porozmawiać z pediatrą, zwłaszcza jeśli podejrzewa się anemię lub niedobory witamin u dziecka. Jeśli ma ono problem z żuciem i gryzieniem pokarmów, pomóc może logopeda lub neurologopeda. Warto też wybrać się z dzieckiem na konsultację integracji sensorycznej.
Warto też porozmawiać z dietetykiem, a kiedy dziecko reaguje emocjonalnie na posiłki (ucieka, płacze) wskazana jest też wizyta u psychologa.
Terapia wybiórczości pokarmowej może być prowadzona pod kierunkiem terapeutów karmienia.
W Polsce nie ma wprawdzie oficjalnie takiego zawodu, ale ale wielu specjalistów pracujących z dziećmi dokształca się właśnie w tym kierunku. Najczęściej są to logopedzi, neurologopedzi, dietetycy, pedagodzy
– wymienia dr Jackowska.
Osoba posiadająca wiedzę w tym zakresie może pomóc w sytuacjach, gdy dziecko:
- ma bardzo silną wybiórczość pokarmową,
- odmawia jedzenia,
- czuje silny strach przed jedzeniem,
- ma zaburzenia czynności jedzenia i picia,
- odczuwa dolegliwości bólowe lub dyskomfort w trakcie jedzenia.
Terapia wybiórczości pokarmowej może trwać przez długi czas. To wspólna praca dziecka, rodzica i terapeuty, ale w wielu przypadkach przynosi oczekiwane rezultaty.
Polecamy też książki w tym temacie:
- „Niejadki i nie tylko. Wybiórczość pokarmowa, neofobia i marudne jedzenie” Małgorzaty Jackowskiej (wyd. Mamania)
- „Jak pomóc dziecku ze skrajną wybiórczością pokarmową? Przewodnik krok po kroku o przezwyciężaniu wybiórczego jedzenia, awersji pokarmowej i zaburzeń odżywiania” (Od Pestki do Ogryzka)
