Autyzm: objawy, które powinny zaniepokoić
Z tego artykułu dowiesz się:
Autyzm, objawy którego mogą być różnorodne, to zaburzenie rozwojowe stosunkowo dobrze dziś poznane. Nadal jednak nie wiadomo, co jest jego przyczyną. A jak je rozpoznać? Jakie zachowania dziecka powinny wzbudzić czujność rodziców? Sprawdźmy, co na ten temat mówią najnowsze wytyczne.
Autyzm: objawy u najmłodszych dzieci
Autyzm to zaburzenie rozwojowe, które nie jest już tak tajemnicze jak jeszcze kilka lat temu. Wiemy o nim coraz więcej, choć przyczyny autyzmu nadal pozostają w sferze domysłów.
→ Przeczytaj również: ADHD – objawy i sposoby na ich łagodzenie
Faktem jest też, że objawy autyzmu mogą u poszczególnych dzieci różnić się intensywnością i stopniem natężenia. Niejednorodny jest też czas wystąpienia pierwszych symptomów (od urodzenia do 36. miesiąca życia), ich liczba oraz nasilenie w czasie. Nie bez znaczenia są też okoliczności, w jakich najczęściej się pojawiają, jak również ogólny rozwój psychofizyczny dziecka.
→ Przeczytaj również: Złość jest dziecku potrzebna!
Według ICD-11 podstawą diagnozy spektrum autyzmu są:
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu interakcji społecznych i komunikacji społecznej,
- skłonności do ograniczonych, nieelastycznych, powtarzalnych wzorców zachowań, czynności i zainteresowań, które są wyraźnie nietypowe lub nadmierne dla danej osoby.
→ Przeczytaj również: Spektrum autyzm: diagnoza i co dalej?
Spektrum autystyczne obejmuje:
- autyzm wczesnodziecięcy,
- autyzm atypowy,
- zespół Aspergera,
- mutyzm wybiórczy,
- dziecięce zaburzenia dezintegracyjne (zespół Hellera).
→ Przeczytaj również: ADHD – diagnoza, objawy i rozpoznanie
Badania pokazują, że pierwsze objawy autyzmu u dzieci da się już zauważyć pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia.
Większość dzieci, u których z czasem zdiagnozowano ASD (Autism Spectrum Disorder ), nawiązuje jeszcze w 6. miesiącu życia relatywnie prawidłowy kontakt wzrokowy i prezentuje uśmiech społeczny, jednak ich częstotliwość i jakość zmniejszają się w okresie od 6. do 12. miesiąca życia
– zauważa dr hab. Barbara Winczura z Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
W tym okresie pojawiają się również takie objawy, jak:
- brak prawidłowej reakcji na własne imię (jest to najbardziej diagnostyczny wskaźnik),
- brak współgrania emocjonalnego z innymi osobami,
- nieokazywanie przywiązania,
- zubożała wokalizacja w rodzaju „ooo”, „uu”,
- brak reakcji na głos matki, ojca lub innego bliskiego opiekuna,
- zachowania stereotypowe,
- nietypowe reakcje na bodźce sensoryczne,
- nietypowa eksploracja przedmiotów,
- brak wskazywania,
- brak domagania się, by być branym na ręce i przytulanym,
- brak zabaw związanych z naśladowaniem (np. robienie „pa, pa”),
- asymetria ruchów podczas leżenia i pełzania.
Jakie są objawy autyzmu u dwulatka?
W 2. roku życia objawy sugerujące zaburzenia spektrum autyzmu mogą stać się bardziej zauważalne. Dziecko:
- nie jest zainteresowane dziećmi, naśladowaniem ich (może je wręcz unikać),
- woli być samo niż z kimś, np. w pokoju,
- nie mówi lub mówi niewyraźnie (brak lub opóźniony rozwój mowy),
- nie przynosi i nie pokazuje rodzicom żadnych przedmiotów, które je zainteresowało,
- nie reaguje, gdy jest wołane,
- nie wyraża emocji lub robi to słabo,
- nie reaguje spontanicznie na rodzica, gdy go widzi,
- nie inicjuje zabawy zabawkami,
- nie jest zainteresowane otoczeniem.
Spektrum autystyczne może też iść w parze z objawami świadczącymi o zaburzeniach integracji sensorycznej (nadwrażliwość lub niedowrażliwość na dotyk, światło, dźwięk, ruch, smak i zapachy, zaburzenia koncentracji, nieradzenie sobie z frustracją, z uspakajaniem się, intensywne, nieproporcjonalne reakcje na zmiany sytuacji i nieznane miejsca, impulsywność).
→ Przeczytaj również: Wybiórczość pokarmowa a zaburzenia SI u dzieci. Jaki to ma związek?
Dr hab. Barbara Winczura zauważa jednak, że “nie spotykamy dziecka, u którego występują wszystkie objawy, a z kolei ich niewielkie natężenie jeszcze nie musi oznaczać, że w przyszłości zostanie dziecku postawiona diagnoza ASD”.
Są także dzieci, u których objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu są przysłonięte dodatkowymi problemami, np. deficytem uwagi, nadaktywnością psychoruchową, zaburzeniami lękowymi i innymi
Kiedy i gdzie zgłosić się po pomoc?
Choć pierwsze objawy autyzmu bywają widoczne już u najmłodszych dzieci, nierzadko dzieje się tak, że diagnoza stawiana jest w okresie przedszkolnym. Niekiedy bowiem to właśnie funkcjonowanie dziecka w grupie rówieśniczej pozwala wyodrębnić pewne zachowania, które budzą niepokój.
Nierzadko też nauczyciel wychowania przedszkolnego, bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu, sugeruje rodzicom, by skonsultowali się z psychologiem.
Zawsze jednak im wcześniej poszukamy profesjonalnego wsparcia, tym lepiej. Warto w pierwszej kolejności zgłosić się do pediatry, który może np. skierować dziecko do laryngologa, a ten na badanie słuchu. Lekarz może też zlecić wykonanie podstawowych badań krwi (niekiedy niedokrwistość z niedoboru żelaza ma wpływ na zachowanie dziecka).
Możemy też zgłosić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej (właściwej dla przedszkola lub szkoły, do której uczęszcza dziecko). W placówce pod okiem specjalistów możemy nie tylko otrzymać wstępną diagnozę, ale też wziąć udział w bezpłatnych szkoleniach dla rodziców.
W przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu proces diagnostyczny jest długi i obejmuje kilku specjalistów, m.in. psychiatrę, psychologa, pedagoga specjalnego i logopedę.
Bibliografia:
- Jagielska G., Objawy autyzmu dziecięcego, [w:] Autyzm i zespół Aspergera, red. J. Komender, G. Jagielska, A. Bryńska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
- Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, diadnoza i terapia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
- Winczura B, Wczesne rozpoznawanie zaburzeń ze spektrum autyzmu – symptomy ryzyka, diagnoza wstępna, badania przesiewowe, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, nr 22, Poznań 2018, s. 73-103.
- Wrona Sylwia Ewa, Józefacka Natalia: Wczesne objawy spektrum autyzmu – przegląd badań, Edukacja, no. 2, 2021, s. 39-53.
