Autyzm – choroba czy zaburzenie?
Z tego artykułu dowiesz się:
Autyzm: co to jest?
Termin “autyzm” po raz pierwszy został użyty w 1910 roku przez szwajcarskiego psychiatrę Eugena Bleulera. Opisał on „myślenie autystyczne” jako cechę swoich niektórych pacjentów, u których zdiagnozowano schizofrenię. Nazwał w ten sposób tendencję do unikania kontaktu z otoczeniem (gr. słowo „autos” oznacza „sam”).
→ Przeczytaj również: Autyzm: objawy, które powinny zaniepokoić
Za “ojca autyzmu” uważa się jednak amerykańskiego psychiatrę Leo Kannera, który w roku 1943 w artykule pt. Autistic disturbances of affective contact opisał 11 przypadków dzieci charakteryzujących się takimi cechami, jak brak zdolności do nawiązywania relacji z innymi ludźmi, zaburzenia w komunikacji werbalnej, zachowania stereotypowe.
Równolegle swoje badania prowadził austriacki pediatra Hans Asperger, który w 1944 r. napisał rozprawę o pacjentach o wysokim ilorazie inteligencji i bogatym słownictwie. Zauważył on, że są przywiązani do zasad i są skoncentrowani na rozwijaniu swoich zainteresowań, ale wykazują lęk przed zmianą i niechętnie nawiązują kontakty interpersonalne.
Zaburzenia ze spektrum autyzmu to obecnie najczęściej występujące całościowe zaburzenia neurorozwojowe
Czy autyzm to choroba?
Nie, autyzm to nie choroba, ale zaburzenie neurorozwojowe, które ma wpływ praktycznie na wszystkie obszary funkcjonowania dziecka.
→ Przeczytaj również: ADHD – diagnoza, objawy i rozpoznanie
Autyzm: objawy i przyczyny
Choć o autyzmie wiemy dziś sporo, tajemnicą pozostają przyczyny tego zaburzenia. Nad jego etiologią pochylało się wielu specjalistów.
→ Przeczytaj również: Dr Kajka: Dzieci z ADHD każdego dnia walczą o przetrwanie [wywiad]
Przyczyn autyzmu upatruje się w zaburzeniach neurorozwojowych, a także w budowie mózgu i jego funkcjonowaniu. Nie bez znaczenia ma być też genetyka i czynniki środowiskowe (zwłaszcza wiek rodziców, przebieg ciąży i jej rozwiązanie, leki przyjmowane przez matkę, narażenie dziecka na stres prenatalny).
Mimo bardzo rozwiniętej technologii nadal nie ma jednoznacznego dowodu na to, że konkretny czynnik, konkretny gen czy konkretna zmiana
w mózgu (w stosunku do osób z grup kontrolnych) powodują autyzm. Należy wziąć również pod uwagę fakt, że zazwyczaj występowanie autyzmu jest skorelowane z występowaniem innych zaburzeń współtowarzyszących, co utrudnia naukowcom postawienie jednoznacznej tezy
– czytamy w pracy Olgi Tunkiewicz z Uniwersytetu Szczecińskiego (Rozważania nad przyczynami autyzmu, Edukacja Humanistyczna nr 1 (40), 2019).
Jakie są objawy autyzmu?
Według ICD-11 podstawą diagnozy spektrum autyzmu są:
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu interakcji społecznych i komunikacji społecznej,
- skłonności do ograniczonych, nieelastycznych, powtarzalnych wzorców zachowań, czynności i zainteresowań, które są wyraźnie nietypowe lub nadmierne dla danej osoby.
Objawy autystyczne:
- trudności w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, współdziałania, nawiązywania i podtrzymywania przyjaźni
- trudności z rozumieniem i przewidywaniem zachowań i emocji innych ludzi
- brak przewidywania istniejących zagrożeń
- trudność z podporządkowaniem się regułom społecznym, wynikającym z braku ich zrozumienia
- problem z odnalezieniem się w grach zespołowych opartych na wyobraźni bądź określonych zasadach
- trudność z przystosowaniem się do nowych sytuacji i zmian w otoczeniu (np. zmiana trasy, którą dziecko jeździ do przedszkola)
- problem z mową lub jej rozumieniem (są też osoby z autyzmem, które posiadają umiejętności językowe, lecz z trudem przychodzi im nawiązanie dialogu),
- wykazywanie tendencji do trzymania się jednego tematu i mówienie bez przerwy np. o swoich zainteresowaniach
- zaburzenia zachowania w postaci licznych stereotypii czy rytuałów bądź koncentrowanie się na niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów
U niektórych osób z autyzmem pojawiają się także zachowania agresywne i autoagresywne. Niekiedy zaburzeniom autystycznym towarzyszy także niepełnosprawność intelektualna.
Zdajemy sobie sprawę, że podany wyżej opis funkcjonowania dziecka autystycznego jest niepełny i bardzo ogólny. Szerokie spektrum objawów składających się na to zaburzenie, nie pozwala na znalezienie dwóch takich samych dzieci z autyzmem.
W Polsce ocenia się, że jedna osoba z autyzmem przypada na 300 mieszkańców. W sumie w naszym kraju żyje ok. 30 tys. osób z zaburzenia autystycznymi (autyzm, zespół Aspergera)
Jak rozpoznaje się autyzm?
Właściwa diagnoza musi mieć podłoże w obserwacji dziecka, także w domu oraz w placówce, do której uczęszcza (przedszkole, szkoła), jego stopnia komunikacji, zachowania i stopnia rozwoju. W diagnozie pomocniczo wykorzystuje się także dostępne narzędzia diagnostyczne, np. Skala Oceny Autyzmu Dziecięcego (CARS), ADOS, M-CHAT.
Nieodzownym elementem w procesie diagnostycznym jest także pogłębiony wywiad z rodzicami dziecka.
Rozpoznanie autyzmu jest trudne, gdyż objawy są bardzo zróżnicowane. Ważne jest zatem znalezienie specjalisty (psychologa, psychiatry, neurologa), który ma doświadczenie w diagnozowaniu autyzmu.
Czy autyzm się leczy?
Autyzm nie jest chorobą, więc się go nie leczy. Nie oznacza to, że nie wspiera się dziecka, przeciwnie – znanych jest wiele metod terapeutycznych dla osób w spektrum autyzmu. Wśród nich wcześnie rozpoczęta terapia behawioralna jest najskuteczniejszą metodą terapeutyczną.
W Polsce ponadto są znane i stosowane również inne metody terapeutyczne, w tym m.in. niedyrektywne formy terapii (m.in. Metoda Son-Rise, metoda Floortime, a także HANDLE, RDI.
Jako metody wspomagające stosuje się także terapię integracji sensorycznej, hipoterapię czy kynoterapię. Coraz większą popularność zyskują również diety, szczególnie bezglutenowa, bezmleczna, bezcukrowa.
Autysta w szkole
Dzieci z autyzmem objęte są kształceniem specjalnym. Ze względu na swoją niepełnosprawność wymagają stosowania specjalnych form i metod pracy, dostosowanych do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydają tylko publiczne poradnie psychologiczno–pedagogiczne. Kształcenie specjalne obejmuje dzieci od momentu rozpoczęcia edukacji przedszkolnej.
Czy dziecko z autyzmem będąc w przedszkolu/szkole może negatywnie wpływać na rozwój innych dzieci?
Kontakt z dziećmi niepełnosprawnymi, w tym także z dziećmi z autyzmem, pozwala kształtować wśród dzieci w normie rozwojowej, wrażliwość i otwartość na kontakty z innymi dziećmi. Uczą szacunku dla drugiego człowieka, zwracania uwagi na potrzeby innych, radzenia sobie z własnymi emocjami oraz dzielenia się sukcesami i cieszenia się z sukcesów innych.
Zdrowi rówieśnicy pozwalają natomiast dzieciom z autyzmem na rozwijanie umiejętności społecznych, dając przykład właściwych relacji społecznych.
Dzieci z autyzmem nie stanowią zagrożenia dla prawidłowego rozwoju innych dzieci. Ważne jest jednak, aby poza procesem integracji, dzieci z autyzmem miały zapewnioną odpowiednią pomoc i specjalistyczną terapię. Wtedy integracja ma sens.
Jakie są specyficzne problemy rodzin dzieci ze spektrum autyzmu?
Każdy rodzaj niepełnosprawności, w tym także autyzm u dziecka, powoduje dezorganizację wcześniejszego stylu życia.
Niewątpliwie rodzice autystów doświadczają trudnego rodzicielstwa, co potęguje również specyfika tego zaburzenia – nieumiejętność tworzenia więzi emocjonalnych, zaburzenia komunikacji, trudności w wyrażaniu i rozumieniu emocji, niezdolność do empatii, zachowania agresywne.
Posiadanie dziecka autystycznego narzuca w pewnym sensie konieczność podporządkowania wszystkiego dziecku i jego terapii. Ta koncentracja na dziecku sprawia, że matki często rezygnują z pracy zawodowej, by móc całkowicie poświęcić się opiece nad dzieckiem (jeśli posiada ono orzeczenie o niepełnosprawności, matka może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne).
Na uwagę zasługuje także sytuacja rodzeństwa dziecka autystycznego. Często dzieci te są postrzegane przez pryzmat autystycznego brata lub siostry. Częściej także rodzice patrzą na zdrowe rodzeństwo pod kątem nieprawidłowości rozwojowych. Rodzeństwo dziecka autystycznego często obarczane jest nadmiarem obowiązków. Bywa i tak, że rodzice decydują się na kolejne dziecko, po to, aby zapewnić choremu dziecku opiekę w przyszłości oraz pomoc w rozwijaniu umiejętności społecznych.
Bibliografia
- Aleksiejuk J, Danowska D, Dunaj M, Guzowski A, Krajewska-Kułak E, Różne spojrzenie na zaburzenie – w świecie autyzmu [w:] Holistyczny wymiar współczesnej medycyny : praca zbiorowa. Tom V pod red. Elżbiety Krajewskiej-Kułak, Cecylii Łukaszuk, Jolanty Lewko, Wojciecha Kułaka, Białystok 2019, s. 237-247.
- Drzazga-Lech M, Kłeczek M, Ir M, Różne sposoby definiowania autyzmu : przegląd stanowisk, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 2021, nr 79, s. 49-62.
- Tunkiewicz O, Rozważania nad przyczynami autyzmu, Edukacja Humanistyczna nr 1 (40), 2019, s. 165-175.
