Jak zbić gorączkę u dziecka?

Gorączka u dziecka to coś, co potrafi spędzać sen z powiek wielu rodzicom. Choć jest to naturalna reakcja organizmu na infekcję, zbyt wysoka temperatura może stanowić zagrożenie i wymagać szybkiej interwencji. Na szczęście istnieje wiele skutecznych sposobów na jej obniżenie – zarówno farmakologicznych, jak i domowych. Jakich i kiedy je stosować? 

Gorączka u dziecka: czy należy się jej bać?

W zdecydowanej większości przypadków gorączka to pierwszy objaw infekcji wirusowej lub bakteryjnej (inne symptomy występują później, po kilku godzinach lub dniach). Z perspektywy rodzica zawsze budzi niepokój, jednak warto mieć świadomość, że to jeden z podstawowych mechanizmów obronnych organizmu.

→ Przeczytaj również: Co na przeziębienie u dziecka?

Przy podwyższonej temperaturze ciała, mechanizmy namnażania mikroorganizmów zwalniają. Zwiększa się też efektywność neutrofili i makrofagów w zwalczaniu bakterii. W ten sposób układ odpornościowy zyskuje przewagę nad patogenami.

Dla rodziców najważniejsza kwestia to jednak pytanie, jak zbić gorączkę u dziecka. I jest ono uzasadnione, zwłaszcza że stan podwyższonej temperatury ciała wymaga ścisłej kontroli i reagowania.

→ Dowiedz się więcej: Kiedy rodzicom rodzicom przysługuje opieka nad chorym dzieckiem?

Objawy gorączki

Podział ciepłoty ciała:

• prawidłowa – do 37°C
• stan podgorączkowy – powyżej 37°C do 38°C
• gorączka – powyżej 38°C do 40°C
• hiperpireksja – powyżej 40°C (stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka, może prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji medycznej)

W pierwszej fazie zwiększania się ciepłoty ciała dają się zauważyć:

• dreszcze,
• uczucie zimna,
• chłodne stopy i dłonie (na skutek obkurczenia naczyń obwodowych),
• zwiększoną częstość pracy serca i ilość oddechów,
• brak apetytu,
• ból głowy,
• ból mięśni.

Kiedy dochodzi do utraty ciepła (po podaniu leku przeciwgorączkowego lub na skutek ustępowania choroby), pojawiają się:

• nasilone pocenie,
• poprawa samopoczucia i stanu ogólnego (np. dziecko wraca do zabawy, ma apetyt).

W ostatniej fazie gorączka obniża się do wartości prawidłowych. Zdarza się też, że spada poniżej dolnej granicy (np. dziecko ma temperaturę 36°C).

→ Przeczytaj również: Syrop na kaszel: naturalny czy z apteki?

Jak zbić gorączkę u dziecka?

Farmakologiczne metody obniżania gorączki

Wśród rodziców zdarzają się dyskusje, czy obniżać gorączkę u dziecka. Nie ma wątpliwości, że stan podgorączkowy (do 38°C) mobilizuje organizm do walki. Jeśli więc nasza pociecha mimo podwyższonej ciepłoty ciała czuje się w miarę dobrze, nie skarży się na ból głowy czy mięśni, można wstrzymać się z podaniem leku.

Trzeba jednak pamiętać, że wyższa temperatura nie pomaga, wręcz przeciwnie – osłabia organizm. Gdy zatem termometr wskaże 38,5°C (i więcej) nie należy zwlekać i podać lek przeciwgorączkowy (ten zawsze powinien znajdować się w domowej i podróżnej apteczce).

Leki przeciwgorączkowe

Najczęściej wybierane są dwa preparaty: paracetamol i ibuprofen. Oba skutecznie obniżają temperaturę, ale różnią się mechanizmem działania oraz sposobem podawania.

Paracetamol

Paracetamol to jeden z najczęściej stosowanych leków przeciwgorączkowych u dzieci. Obniża temperaturę i łagodzi ból, ale nie działa przeciwzapalnie. Można go stosować już u noworodków i wcześniaków. Rzadko też wchodzi w interakcje z innymi lekami, może więc być stosowany z lekami antyhistaminowymi, NLPZ (np. naprzemiennie z ibuprofenem) i antybiotykami.

• Dawkowanie: 10-15 mg na kilogram masy ciała.
• Częstotliwość: przerwa pomiędzy kolejnymi dawkami powinna być nie krótsza niż cztery godziny.
• Przeciwwskazania: ciężkie upośledzenie czynności nerek i wątroby, a przypadku kobiet w ciąży: I trymestr.

Ibuprofen

Ibuprofen, oprócz działania przeciwgorączkowego, ma także właściwości przeciwzapalne. To klasyczny niesteroidowy lek przeciwzapalny. Może być stosowany u niemowląt od 3. miesiąca życia.

Podobnie jak w przypadku paracetamolu, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania.

• Dawkowanie: 5-10 mg/kg
• Częstotliwość: co 6-8 godzin
• Przeciwwskazania: podejrzenie zakażenia wirusem ospy wietrznej

Wybór między paracetamolem a ibuprofenem powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb dziecka oraz jego reakcji na dany lek. Warto skonsultować się z lekarzem, aby dobrać najodpowiedniejszy środek.

→ Przeczytaj również: Matka Aptekarka: Nie ma magicznej pigułki, która spowoduje, że dzieci nie będą chorować

O czym warto pamiętać, podając leki przeciwgorączkowe?

• Paracetamol i ibuprofen, w przypadku wysokiej gorączki, możesz podawać naprzemiennie (co cztery godziny, np. według schematu: 10.00 paracetamol, 14.00 ibuprofen, 18.00 paracetamol, 22.00 ibuprofen, 2.00 paracetamol, 6.00 ibuprofen).
• U dzieci do 12. roku życia nie stosuj aspiryny, bo może być przyczyną wystąpienia zespołu Rey’a.
• Dawki leków przeciwgorączkowych przelicza się na masę ciała dziecka, nie na wiek! Nie sugeruj się tabelkami na opakowaniach leków, tylko samemu oblicz dawkę lub skorzystaj z kalkulatora objętości syropu przeciwgorączkowego.
• Zachowuj ciągłość dawek leku przeciwgorączkowego, nawet jak temperatura ciała już nie rośnie.
• Nigdy nie dziel czopków (chyba, że są to czopki z podziałką).
• Działaj spokojnie, by nie popełnić błędu, również tego najczęstszego: dublowania leków o innych nazwach handlowych zawierających tę samą substancję czynną (np. Nurofen, Ibum i Ibuprom to leki, które zawierają ibuprofen i nie wolno ich podawać naprzemiennie).
• Sprawdzaj stężenie leku (od tego zależy dawka).
• Leki odmierzaj strzykawką, nigdy łyżeczką.

Domowe metody obniżania gorączki

Oprócz leków warto sięgnąć po sprawdzone domowe metody:

• chłodne okłady – w miejscach przebiegu dużych naczyń żylnych (pod pachami, w pachwinach), które mogą przynieść ulgę i pomóc w obniżeniu temperatury; ważne, aby kompresy były chłodne, ale nie lodowate, by wywołać szoku termicznego. Można je stosować kilka razy dziennie, obserwując reakcję dziecka;
• chłodne kąpiele – woda powinna być o 1-2 stopnie chłodniejsza od temperatury ciała dziecka, co wspiera naturalne procesy regulacji ciepłoty, ale uwaga: najpierw wkładamy dziecko o temperaturze odpowiadającej temperaturze ciała, a potem stopniowo obniżamy ją, dolewając chłodniejszą wodę.

W gorączce bardzo ważne jest nawodnienie organizmu. Dziecku podawaj przede wszystkim wodę, ale możesz też sięgnąć po napary ziołowe, które działają napotnie, wspomagając obniżenie gorączki.

Napar z lipy i malin – naturalne środki wspomagające

Naturalne napary, takie jak napar z lipy czy malin, to świetne wsparcie w walce z gorączką. Napar z lipy działa napotnie, co pomaga obniżyć temperaturę poprzez zwiększenie potliwości. Z kolei napar z malin, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, łagodzi objawy przeziębienia.

Oba napary można podawać dzieciom w formie ciepłego napoju, co dodatkowo wspiera nawodnienie organizmu.

Obserwacja i konsultacja z lekarzem

Pamiętaj: każda gorączka u dziecka wymaga uważnej obserwacji. Jeśli nie ustępuje lub towarzyszą jej inne niepokojące objawy, konieczna jest konsultacja z lekarzem.

Kiedy udać się do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się ZAWSZE, gdy:

• gorączka pojawiła się u noworodka lub niemowlęcia,
• na ciele dziecka zauważysz wybroczyny (to może być objaw sepsy meningokokowej i trzeba działać szybko),
• dziecko zachowuje się inaczej niż we wcześniejszych infekcjach przebiegających z gorączką (np. jest bardzo słabe, apatyczne, jego stan szybko się pogarsza, słabo reaguje),
• dziecko choruje przewlekle, np. na cukrzycę, mukowiscydozę, jest po zabiegu chirurgicznym,
• gorączce towarzysza silne wymioty (w takiej sytuacji łatwo o odwodnienie),
• dziecko wysoko gorączkuje bez uchwytnej przyczyny (brak innych objawów przeziębienia, grypy) – może to wskazywać na zapalenie układu moczowego, co może potwierdzić badanie moczu,
• dziecko otrzymuje antybiotyk, ale gorączka pozostaje wysoka przez kolejne 2-4 dni.

Kiedy należy zbijać gorączkę u dziecka?

Gorączka u dziecka to naturalny sygnał, że organizm stara się zwalczyć infekcję. Jednak nie każda podwyższona temperatura wymaga natychmiastowej reakcji. Zazwyczaj warto rozważyć zbicie gorączki dopiero, gdy przekroczy ona 38,5°C. Wtedy pojawia się ryzyko powikłań, takich jak drgawki gorączkowe, które mogą być naprawdę stresujące – zarówno dla malucha, jak i jego opiekunów.

Jak dbać o dziecko z gorączką?

Kiedy dziecko ma gorączkę, kluczowe jest zapewnienie mu odpowiedniej opieki. Jednym z najważniejszych aspektów jest nawodnienie. W trakcie gorączki organizm malucha traci więcej płynów, co może prowadzić do odwodnienia. Dlatego tak istotne jest, by regularnie podawać wodę oraz napary ziołowe. Te nie tylko nawadniają, ale również wspierają proces zdrowienia.

Nawodnienie – dlaczego jest kluczowe?

Odpowiednie nawodnienie to podstawa, gdy dziecko ma podwyższoną temperaturę. Wysoka gorączka przyspiesza utratę płynów, co może prowadzić do odwodnienia, a to dodatkowo pogarsza stan zdrowia.

Dlatego tak ważne jest, by dziecko dużo piło. Warto podawać:

• wodę,
• napary ziołowe,
• preparaty uzupełniające elektrolity (są szczególnie przydatne, gdy gorączka utrzymuje się przez dłuższy czas, bo pomaga utrzymać równowagę płynów w organizmie).

Odpowiednie ubranie i wilgotność powietrza

Wybór odpowiedniego ubrania podczas gorączki ma ogromne znaczenie dla komfortu dziecka. Ważne jest, aby dostosować strój do warunków, unikając zarówno przegrzania, jak i wychłodzenia. Lekkie, przewiewne ubrania mogą pomóc w regulacji temperatury ciała.

Równie istotna jest wilgotność powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko. Zbyt suche powietrze może podrażniać drogi oddechowe, dlatego warto zadbać o jego odpowiednie nawilżenie. Staraj się też regularnie wietrzyć pomieszczenia, w których przebywa dziecko.

Jak mierzyć temperaturę u dziecka?

Mierzenie temperatury u dziecka to kluczowy element dbania o jego zdrowie, zwłaszcza gdy podejrzewamy gorączkę. Wybór odpowiedniego termometru oraz techniki pomiaru może znacząco wpłynąć na dokładność wyników. Jednym z popularniejszych urządzeń jest termometr na podczerwień, który umożliwia bezdotykowy pomiar. To doskonałe rozwiązanie, szczególnie w przypadku niemowląt i kilkulatków, które bywają niespokojne lub niechętne do tradycyjnych metod.

Termometr na podczerwień działa, wykrywając promieniowanie cieplne emitowane przez ciało, co pozwala na szybki i nieinwazyjny pomiar. To ogromna zaleta, zwłaszcza przy małych dzieciach. Pamiętaj jednak, że aby uzyskać dokładny wynik, musisz ściśle przestrzegać zaleceń producenta dotyczących odległości i miejsca pomiaru. Nawet niewielkie odstępstwa mogą wpłynąć na wynik.

Zobacz także

Adaptacja w przedszkolu. Jak pomóc dziecku i… sobie?

→ Przeczytaj również: Co na przeziębienie w ciąży?

Termometr na podczerwień – zalety i wady

Zalety termometru na podczerwień:

• Bezdotykowy pomiar – higieniczny i zmniejsza ryzyko przenoszenia infekcji.
• Szybkość pomiaru – wynik w zaledwie kilka sekund.
• Łatwość użycia – idealny dla niespokojnych dzieci.

Wady termometru na podczerwień:

• Dokładność zależna od prawidłowego użytkowania.
• Mniej precyzyjny w porównaniu do termometrów dousznych czy odbytniczych.
• Wynik może być zafałszowany, jeśli pomiar jest wykonany w nieodpowiednich warunkach (np. zbyt daleko od ciała, wilgotna skóra).

Jak prawidłowo mierzyć temperaturę?

Aby prawidłowo zmierzyć temperaturę u dziecka, kluczowe jest wybranie odpowiedniego termometru i stosowanie się do zaleceń producenta. W przypadku termometrów na podczerwień, ważne jest:

• zachowanie odpowiedniej odległości od czoła dziecka,
• unikanie pomiaru w miejscach, gdzie skóra jest wilgotna lub pokryta włosami.

Pamiętaj też, że temperatura ciała może się zmieniać w zależności od pory dnia i aktywności dziecka. Dlatego najlepiej mierzyć temperaturę, gdy dziecko jest w spoczynku, aby uzyskać najbardziej wiarygodny wynik.

Regularne monitorowanie temperatury pozwala na szybką reakcję w przypadku jej wzrostu, co jest kluczowe w opiece nad dzieckiem z gorączką. Nie czekaj, aż objawy się nasilą – działaj od razu.

Drgawki gorączkowe – co robić?

Drgawki gorączkowe to jeden z bardziej przerażających objawów, które mogą wystąpić u dzieci podczas wysokiej gorączki. Częściej dotyczą dzieci, w rodzinie których występowały drgawki gorączkowe (u krewnych pierwszego lub drugiego stopnia), przebywały na oddziale noworodkowym powyżej 30 dni i/lub chorują nawet kilkanaście razy w roku (na infekcje typu: zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, zapalenie ucha).

Objawiają się utratą przytomności i drżeniem kończyn, co wymaga natychmiastowej reakcji. W takiej sytuacji najważniejsze jest zachowanie spokoju i zapewnienie dziecku bezpieczeństwa.

• Zminimalizuj ryzyko urazu głowy.
• Poluzuj dziecku ubranko.
• W czasie napadu drgawkowego nie wkładaj niczego do ust dziecka (również leków!).
• Jeśli drgawki nie ustępują lub przedłużają się albo gdy pojawiły się pierwszy raz wezwij pogotowie ratunkowe lub skontaktuj się z lekarzem.
• Po ustąpieniu drgawek ułóż dziecko w pozycji bocznej bezpiecznej.

Choć drgawki gorączkowe mogą budzić ogromny niepokój, zazwyczaj nie prowadzą do trwałych uszkodzeń, ale zawsze wymagają oceny medycznej, aby wykluczyć inne potencjalne przyczyny.

Gorączka a choroby u dzieci

Przeziębienie i grypa

Gorączka u dzieci to zjawisko, z którym rodzice spotykają się dość często, zwłaszcza w przypadku różnorodnych infekcji wirusowych. Najczęściej winowajcami są przeziębienie, grypa, rumień nagły, bostonka czy zakażenie układu moczowego. Każda z tych chorób ma swoje charakterystyczne objawy, które pomagają w ich rozpoznaniu i odpowiednim leczeniu.

Przeziębienie i grypa to dwie najczęstsze infekcje wirusowe, które mogą prowadzić do gorączki:

• Przeziębienie zazwyczaj objawia się łagodniejszymi symptomami, jak katar czy kaszel (→ zobacz, co na katar u dziecka).
• Grypa często powoduje wyższą gorączkę i objawy, takie jak bóle mięśni oraz ogólne osłabienie.

Zrozumienie tych różnic może pomóc lepiej zadbać o dziecko, gdy zaczyna chorować.

Rumień nagły (trzydniówka)

Rumień nagły to choroba wirusowa, która zaczyna się nagłym wzrostem temperatury, a następnie pojawia się drobnoplamkowa, bladoróżowa, krótkotrwała wysypka (daje się ją zauważyć przede wszystkim na tułowiu). Wysypka zanika po uciśnięciu i nie pozostawia śladów.

→ Przeczytaj również: Szkarlatyna – objawy i leczenie

Zakażenie układu moczowego

Zakażenie układu moczowego, choć zdarza się rzadziej, również może prowadzić do wysokiej gorączki i często wymaga leczenia antybiotykami.

Pamiętaj, że gorączka u dzieci nie zawsze musi być powodem do paniki. Warto jednak ustalić jej przyczynę, aby zapewnić odpowiednie leczenie. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, zawsze dobrze jest skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że dziecko otrzymuje właściwą opiekę.

Bibliografia

• Drabik – Danis E. Haus – Wytrychowska A. Gorączkujące dziecko – kiedy należy skierować do szpitala. Lekarz POZ. 2016;4:335-341.
• Gontko – Romanowska K., Żaba Z. i wsp. Ocena postępowania ratunkowego w drgawkach gorączkowych u dzieci na etapie przedszpitalnym i wczesnoszpitalnym. Standardy Medyczne/ Pediatria. 2018;5: 754-760.
• Gryglewicz J. Gorączka u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2019.
• Jagieła J, Kochman D, Gorączka u dzieci – charakterystyka zaburzenia, Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 1(8)/2023, 116-139.
• Paśnicka M., Piłat M. i wsp. Drgawki gorączkowe u dzieci. Standardy Medyczne/ Pediatria. 2015;12:201-205.
• Wendorff J. Drgawki gorączkowe – obraz kliniczny, czynniki predysponujące, postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne i prognoza. Klinika Pediatryczna 2006; 14: 470-474.