Jak technologia wpływa na koncentrację?

Wiele osób ma dziś problem z koncentracją. I to niezależnie od wieku. W dzisiejszym świecie, pełnym bodźców i informacji, trudno jest przez dłuższy czas utrzymać uwagę skupioną na jednym zadaniu. To wyzwanie dotyczy zarówno dorosłych, którzy muszą radzić sobie z natłokiem obowiązków zawodowych, jak i dzieci, które ciągle są bombardowane bodźcami płynącymi z mediów społecznościowych, gier komputerowych czy telewizji. Jak pomóc im się skupić? I dlaczego koncentracja w przypadku najmłodszych jest tak istotna? Na te i inne pytania odpowiada Agnieszka Łubkowska, trener zdolności poznawczych.

Dlaczego koncentracja jest ważna?

W przedszkolu i szkole dzieci uczą się wielu rzeczy, ale o koncentracji mówi się mało.

Agnieszka Łubkowska*: To prawda, że temat ten jest traktowany po macoszemu. Może dlatego, że zapomnieliśmy, jak ważna jest koncentracja.

Przyznam szczerze, że sama mam problem z określeniem jej znaczenia w codziennym życiu. W przypadku dzieci kojarzy mi się jedynie z nauką.

Kiedy dziecko potrafi skupić się na tym, co robi, nauka nowych rzeczy przychodzi mu o wiele łatwiej. W szkole łapie wszystko w mig, aktywnie uczestniczy w lekcjach. Gdy przychodzi czas na odrabianie zadań domowych, dobra koncentracja sprawia, że robi to szybko, a potem ma dużo czasu na zabawę i inne aktywności. Ale to nie tylko o szkole chodzi!

O co jeszcze?

Koncentracja pomaga rozwijać pasje i zainteresowania. Jeśli dziecko potrafi skupić się na grze na instrumencie czy budowaniu niesamowitych konstrukcji z klocków, czerpie z tego jeszcze więcej radości. Uczy się też kończyć rozpoczęte projekty, co jest bezcenne. Można powiedzieć, że koncentracja to taki wewnętrzny trener wytrwałości.

Dodatkowo, umiejętność skupienia uwagi jest superważna w relacjach z innymi. Dziecko lepiej słucha tego, co mówią rówieśnicy i rodzina, co wzmacnia więzi i sprawia, że wszyscy czują się bardziej zrozumiani.

Jest wiele dowodów naukowych wskazujących, że ludzie, którzy potrafią dobrze się koncentrować, mają większe predyspozycje do osiągania sukcesów w edukacji, karierze i innych aspektach życia.

Myślę, że w dzisiejszym świecie zdolność do koncentracji jest naprawdę na wagę złota. To fundament, który będzie wspierał dziecko nie tylko teraz, ale i w dorosłym życiu. Dlatego warto zwracać na to uwagę i pomagać dziecku rozwijać tę niezwykłą umiejętność.

Problemy z koncentracją. Z czego wynikają?

Dzieci mają dziś problem z koncentracją?

Tak, zarówno rodzice, jak i edukatorzy z roku na rok zauważają ten problem.

Z czego może wynikać?

Głównymi przyczynami tego zjawiska są nadmierne korzystanie z technologii oraz przeciążenie informacyjne. Dzieci są ciągle stymulowane przez ekrany i napływ informacji, co utrudnia im skupienie uwagi na jednym zadaniu. Więcej czasu spędzają przed monitorem lub tabletem niż na świeżym powietrzu, a to negatywnie wpływa na rozwój mózgu i zdolność koncentracji. Co więcej, stres i presja związane z wysokimi oczekiwaniami szkolnymi oraz napiętym harmonogramem dnia prowadzą do przemęczenia i trudności z uwagą. Niewłaściwa dieta i brak odpowiedniej ilości snu też pogłębiają problemy z koncentracją.

To ważne → Brak snu u dzieci powoduje zmiany w mózgu

Jak na umiejętność koncentrowania się wpływa cyfrowy świat?

Kiedy dziecko często korzysta z ekranów – czy to smartfona, tabletu czy komputera – jego mózg jest nieustannie bombardowany intensywnymi bodźcami. Szybko zmieniające się obrazy, jaskrawe kolory, dźwięki i interaktywne treści sprawiają, że układ nerwowy przyzwyczaja się do wysokiego poziomu stymulacji. W efekcie, gdy przychodzi czas na spokojniejsze, mniej dynamiczne zadania, takie jak czytanie książki czy odrabianie lekcji, dziecko może mieć trudności z utrzymaniem uwagi.

To może Cię zainteresować → Psycholog: Internet jest dla dzieci tak oczywisty, jak dla nas elektryczność

Rozwijający się układ nerwowy dziecka jest szczególnie wrażliwy na takie intensywne bodźce. Mózg może preferować szybkie, natychmiastowe gratyfikacje dostarczane przez cyfrowe media, co utrudnia rozwijanie umiejętności długotrwałego skupienia i cierpliwości

Nadmierna ekspozycja na ekrany może też wpływać na funkcje wykonawcze mózgu, takie jak planowanie, organizacja czy kontrola impulsów. Dzieci mogą wykazywać objawy podobne do zaburzeń uwagi (impulsywność, niecierpliwość). Z kolei korzystanie z urządzeń elektronicznych przed snem może zaburzać rytm dobowy poprzez ekspozycję na niebieskie światło, co negatywnie wpływa na jakość snu.

To ważne → Pierwsze objawy uzależnienia od Internetu [rozmowa z psychologiem]

Aktywność fizyczna a koncentracja

Często mówi się też, że dzieci dziś są przemęczone. Wpływa to na koncentrację?

Oczywiście, bo przeciążenie informacyjne sprawia, że mózg jest stale stymulowany i trudno mu się wyciszyć. Dzieci są narażone na mnóstwo bodźców: media społecznościowe, gry, filmy, reklamy. Ale również ich tydzień wypełniony po brzegi różnymi zajęciami, które wspomagają edukację. To wszystko powoduje, że ich uwaga jest rozproszona, a zdolność do skupienia się na nauce maleje.

Dzieci, które czują się przytłoczone oczekiwaniami, mogą mieć trudności z koncentracją na zadaniach. Brak ruchu i aktywności fizycznej również nie sprzyja skupieniu.

Tu jestem zaskoczona, bo koncentracja kojarzy mi się raczej z zajęciami spokojnymi, statycznymi.

Regularne ćwiczenia poprawiają krążenie krwi i dotlenienie mózgu. Gdy dziecko się rusza, do jego mózgu dociera więcej tlenu i składników odżywczych. To pomaga komórkom nerwowym działać sprawniej, co przekłada się na lepsze myślenie i zapamiętywanie. Nawet krótki spacer czy zabawa na świeżym powietrzu mogą odświeżyć umysł dziecka i przygotować je do dalszej nauki.

Ruch pomaga też w regulacji energii. Dzieci naturalnie mają jej dużo i potrzebują ją spożytkować. Kiedy mają okazję się wybiegać czy pobawić na świeżym powietrzu, łatwiej im potem usiąść i skupić się na nauce czy innych zadaniach. Brak ruchu często sprawia, że są niespokojne i trudniej im się skoncentrować.

Aktywność fizyczna wpływa również na nastrój i samopoczucie dziecka. Podczas ruchu w organizmie wydzielają się endorfiny, czyli hormony szczęścia. Dzięki nim dziecko czuje się lepiej, jest bardziej zrelaksowane i spokojne. To również sprzyja lepszej koncentracji.

I lepiej śpi, kiedy się wybiega i fizycznie zmęczy.

Zgadza się, choć sen dzisiejszy świat traktuje po macoszemu. Bagatelizujemy jego istotę i zapominamy, że odpowiednia ilość odpoczynku jest niezbędna dla regeneracji mózgu. Dzieci potrzebują więcej snu niż dorośli, dlatego dbanie o regularny i odpowiednio długi sen jest kluczowe dla utrzymania dobrej koncentracji w ciągu dnia. Brak snu może prowadzić do rozdrażnienia i trudności z uwagą.

Co jeszcze utrudnia dziecku skupienie się?

Chaotyczne i hałaśliwe otoczenie. Jeśli dziecko próbuje odrabiać lekcje w miejscu pełnym rozproszeń, będzie mu trudno efektywnie pracować.

Zobacz także

Malowanie twarzy dzieci: jakich kosmetyków używać?

Wahania poziomu energii i trudności z utrzymaniem uwagi może też powodować niewłaściwa dieta, bogata w cukry proste i przetworzoną żywność. Funkcje poznawcze wspierają produkty bogate w kwasy omega-3, takie jak ryby czy orzechy, a także warzywa, owoce i pełnoziarniste zboża. I to tych produktów w diecie dziecka powinno być najwięcej.

Jak ćwiczyć koncentrację?

Czy koncentrację można ćwiczyć w domu?

Tak i możemy rozpocząć takie działania już od najmłodszych lat, dostosowując metody do wieku i indywidualnych potrzeb dziecka. Wprowadzenie odpowiednich ćwiczeń i nawyków pomoże nie tylko w nauce, ale także w codziennych sytuacjach, gdzie umiejętność skupienia uwagi jest kluczowa.

Od czego zacząć?

Od tworzenia rutyny i struktury dnia. Dzieci czują się bezpieczniej i są bardziej skoncentrowane, gdy wiedzą, czego się spodziewać. Ustalmy stałe godziny posiłków, nauki, zabawy i snu. Taki harmonogram pomoże dziecku uporządkować myśli i łatwiej skupić się na bieżących zadaniach.

Od najmłodszych lat wprowadzajmy też aktywności wspierające koncentrację. Zabawy takie jak układanie puzzli, budowanie z klocków czy gry planszowe wymagają skupienia i cierpliwości. Dostosujmy poziom trudności do wieku dziecka, aby zadania były dla niego wyzwaniem, ale nie powodowały frustracji. Wspólne czytanie książek i rozmowy o nich również rozwijają umiejętność skupienia uwagi.

A ćwiczenia oddechowe?

Techniki relaksacyjne i mindfulness mogą być dobrym  narzędziem nawet dla młodszych dzieci. Proste ćwiczenia oddechowe, takie jak głębokie wdechy i wydechy, pomagają uspokoić umysł. Można też wprowadzić krótkie medytacje lub ćwiczenia uważności dostosowane do wieku dziecka, które pomogą mu lepiej kontrolować swoje myśli i emocje.

Czy brak koncentracji może być problemem? Czy to objaw poważniejszego zaburzenia?

Jednym z możliwych przyczyn trudności z koncentracją jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Dzieci z ADHD często mają trudności z utrzymaniem uwagi, są impulsywne i nadmiernie aktywne. Zaburzenia lękowe, depresja, dysleksja czy problemy ze snem również mogą wpływać na zdolność dziecka do skupienia się.

To może Cię zainteresować → ADHD – objawy i sposoby na ich łagodzenie

Jeśli zauważamy u swojego dziecka przewlekłe problemy z koncentracją, które utrudniają mu naukę, zabawę czy nawiązywanie relacji z innymi, warto skonsultować się z profesjonalistą. Najlepiej zacząć od wizyty u pediatry, który oceni ogólny stan zdrowia dziecka i wykluczy ewentualne przyczyny fizjologiczne, takie jak problemy ze wzrokiem czy słuchem.

Następnie pediatra może skierować małego pacjenta do psychologa dziecięcego lub psychiatry dziecięcego. Specjaliści ci mogą zdiagnozować ewentualne zaburzenia i zaproponować odpowiednie formy wsparcia lub terapii. W niektórych przypadkach pomocny może być również neurolog dziecięcy lub logopeda, w zależności od specyfiki problemów.

Dziękuję za rozmowę.

*Agnieszka Łubkowska – trener zdolności poznawczych, prowadzi zajęcia z zakresu skutecznej nauki, szybkiego czytania, technik pamięciowych oraz treningów pamięci. Od ponad 20 lat pomaga dzieciom, młodzieży i dorosłym w pokonywaniu trudności edukacyjnych, takich jak dysleksja, deficyty uwagi, dyskalkulia czy dysgrafia. Specjalizuje się w zaawansowanych metodach korygowania tych problemów, wspierając prawidłowy rozwój intelektualny oraz poprawę umiejętności szkolnych swoich podopiecznych. Autorka książek: „Nauka Czytania”, „Nauka Liczenia”, „Ćwiczymy koncentrację”, wyd. Nasza Księgarnia. Prowadzi stronę: www.dardysleksji.pl

Jak pomóc dziecku się skupić?

• Stwórzmy w domu ciche i spokojne miejsce, gdzie dziecko będzie mogło się uczyć lub czytać bez zbędnych rozpraszaczy. Uporządkowane biurko, wygodne krzesło i dobre oświetlenie sprzyjają koncentracji.
• Zachęćmy dziecko do zabaw na świeżym powietrzu, jazdy na rowerze czy uprawiania sportu. Nawet krótki spacer może odświeżyć umysł i zwiększyć zdolność do skupienia się na zadaniach intelektualnych.
• Zachęcajmy dziecko do tworzenia list zadań czy planowania nauki. Ustalanie celów i priorytetów ułatwia skupienie się na jednym zadaniu naraz i daje poczucie kontroli nad własnym czasem.
• Mózg dziecka potrzebuje odpoczynku, dlatego stosowanie technik takich jak metoda Pomodoro, polegająca na 25 minutach nauki i 5 minutach przerwy, pomaga utrzymać wysoką koncentrację przez dłuższy czas. Dzięki temu dziecko nie czuje się przemęczone i jest w stanie efektywniej przyswajać wiedzę.
• Wielozadaniowość może prowadzić do rozproszenia i obniżenia efektywności, dlatego warto uczyć dziecko, by koncentrowało się na jednej czynności przed przejściem do kolejnej. Ta umiejętność przyda się nie tylko w nauce, ale również w codziennym życiu.
• Regularne ćwiczenia umysłowe, takie jak gry logiczne, łamigłówki czy czytanie, również stymulują mózg i poprawiają zdolność koncentracji. Takie aktywności nie tylko rozwijają intelektualnie, ale także uczą wytrwałości i cierpliwości. Wspólne rozwiązywanie zagadek może być też świetną zabawą i okazją do spędzenia czasu razem.
• Picie odpowiedniej ilości wody jest kluczowe dla funkcjonowania mózgu, a nawet niewielkie odwodnienie może negatywnie wpłynąć na koncentrację. Warto więc przypominać dziecku o regularnym piciu wody w ciągu dnia, zwłaszcza podczas intensywnej nauki czy zabawy.
• Ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem jest kolejnym krokiem w kierunku poprawy koncentracji. Ustalanie limitów czasu spędzanego przed ekranem pomaga w utrzymaniu zdrowej równowagi i sprzyja lepszej koncentracji podczas nauki.
• Dzieci łatwiej koncentrują się na zadaniach, które są dla nich interesujące. Dlatego warto prezentować materiał w sposób angażujący i dostosowany do zainteresowań dziecka. Może to być poprzez wykorzystanie ulubionych postaci z bajek, gier edukacyjnych czy ciekawych eksperymentów.
• Wsparcie emocjonalne ze strony rodziny jest nieocenione. Pozytywne relacje z bliskimi oraz poczucie bezpieczeństwa sprzyjają skupieniu. Dziecko, które czuje się wspierane i rozumiane, jest bardziej skłonne do koncentracji na zadaniach i pokonywania trudności. Wspólne rozmowy o jego zainteresowaniach i problemach mogą znacząco wpłynąć na jego motywację.

Więcej porad Agnieszki Łubkowskiej znajdziesz w książce „Ćwiczymy koncentrację” (wydawnictwo Nasza Ksiegarnia)