Pasty do zębów dla dzieci. Jaką wybrać?

Pasty do zębów dla dzieci dostępne są w różnych smakach z dodatkiem fluoru lub bez. Ich wybór jest tak duży, że rodzice nierzadko nie wiedzą, którą z nich wybrać. Na co zatem zwracać uwagę? Na to pytanie odpowiedzi szukamy wraz z lekarzem dentystą Justyną Karp.

Pasty do zębów dla dzieci

Higiena jamy ustnej dziecka jest niezwykle ważna. I to od pierwszych dni życia. Z czasem, kiedy maluszek zacznie ząbkować, działania profilaktyczne w zakresie próchnicy trzeba jednak zintensyfikować. I tu pojawia się potrzeba zakupu pierwszej szczoteczki i pasty do zebów.

Ta ostatnia będzie nas tu szczególnie interesowała. Stanowi bowiem niezwykle istotny element codziennej higieny jamy ustnej.

Pasta do zębów ma za zadanie mechanicznie oczyszczać zęby, usuwając z ich powierzchni płytkę nazębną i osady. Niektóre z nich łagodzą też stany zapalne w obrębie dziąseł. W swoim składzie zawierają środki ścierne i polerujące, środki pieniące, smakowe, zagęstniki, a także środki konserwujące i bakteriostatyczne oraz substancje biologicznie czynne. Jednak najważniejszym składnikiem profilaktycznym zapobiegającym próchnicy jest fluor. Ten jednak od lat budzi kontrowersje. Czy słusznie?

Od dawna toczy się batalia pomiędzy stomatologami, którzy jednogłośnie rekomendują pasty z fluorem, a osobami, które twierdzą, że fluor w pastach jest szkodliwy

– mówi lek. dent. Justyna Karp.

Opierając się na naukowych faktach i wytycznych towarzystw naukowych spróbujemy dowieść, że wybór i użytkowanie takiej pasty dla dzieci z fluorem nie niesie zagrożenia dla zdrowia, przeciwnie: skutecznie chroni przed rozwojem próchnicy

– dodaje.

Przeczytaj ➝ Pierwsza wizyta dziecka u dentysty – jak się do niej przygotować?

Pasty do zębów z fluorem czy bez?

Fluor w stanie wolnym ma postać gazu o ostrym, intensywnym zapachu podobnym do chloru. Jego wyodrębnienie w 1886 roku przez francuskiego chemika i farmaceutę, Henri’ego Moissan’a, miało w kolejnych latach zrewolucjonizować stomatologię.

Kariostatyczne (ograniczające rozwój próchnicy) działanie fluoru zostało poznane już w latach 70. ubiegłego wieku. W 1967r. w Wrocławiu wprowadzono fluorkowanie wody wodociągowej jako metody niezagrażającej zdrowiu

– mówi lek. dent. Justyna Karp.

Kilka lat później minister zdrowia i opieki społecznej wydał rozporządzenie, które zobowiązywało właściwe władze do fluorkowania wody w tych wodociągach, gdzie stężenie fluorków w wodzie jest mniejsze od 0,5 mg/l. Było to uzasadnione wynikami badań z Wrocławia, gdzie zanotowano zmniejszenie występowania problemu próchnicy w uzębieniu mlecznym i stałym dzieci. Mniejsza liczba pacjentów miała też próchnicę głęboką.

Ciekawostką jest, że w okolicy Malborka i Tczewa naturalny poziom fluoru w wodzie jest wyższy niż w innych miastach. Wynosi ok. 1,2-5mg/l, stąd u osób z tamtych okolic częściej diagnozowana jest łagodna postać fluorozy, która objawia się białymi plamami na szkliwie

– wskazuje dentystka.

Obecnie w Polsce żadna ze stacji uzdatniania wody nie prowadzi procesu fluorkowania wody pitnej. Do naszego organizmu fluor dociera jednak inną drogą, bo obecny jest w produktach spożywczych, zwłaszcza w czarnej herbacie, rybach morskich i fasoli, a także w mineralnej wodzie butelkowanej.

Fluor: toksyczny czy nie?

Fluor sam w sobie jest substancją szkodliwą, określaną jako neurotoksyczna i cytotoksyczna. Jego nadmiar może prowadzić do ostrego zatrucia, którego w zależności od spożytej dawki objawami mogą być nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, ślinotok, łzawienie, obfite poty, osłabienie, bóle głowy

– wymienia lek. dent. Justyna Karp. I dodaje:

Te jednak mogą się pojawić po przedawkowaniu fluoru, czyli przykładowo kiedy 5-letnie dziecko połknie 1,3-3,8 proc. tubki pasty do zębów (1,8-5,4 mg F = 1,6-4,9 g pasty) o stężeniu fluorków 1100 ppm (tubka zawiera 130 g pasty = 143 mg F).

Można też usłyszeć, że fluor jest rakotwórczy. I ta opinie jednak nie znalazła potwierdzenia w badaniach, o czym wspomina nasza ekspertka.

Jak dotąd żadne badania nie potwierdziły wiarygodnego związku między ekspozycją zwierząt na związki fluoru a pojawianiem się chorób nowotworowych.

I dodaje:

Z innych mrożących krew w żyłach historii z udziałem fluoru można wymienić wapnienie szyszynki, zaburzenia neurologiczne, autyzm, dysleksję, nadpobudliwość psychoruchową, otępienie i zaburzenia poznawcze, które to problemy mają wynikać z neurotoksyczności fluoru.

Przy odpowiednim stosowaniu pasty do zębów z fluorem o jego przedawkowanie bardzo trudno. Pasta działa na powierzchni zębów (poprzez kontakt ze szkliwem), a następnie jest wypluwana.

Przeczytaj ➝ Leczenie zębów w ciąży. To musisz wiedzieć!

Dlaczego pasta z fluorem jest odpowiednia dla dzieci?

Fluor jest niekwestionowanym numerem jeden, jeśli chodzi o hamowanie rozwoju próchnicy. I choć jeszcze do niedawna istniał pogląd, że to problem mało istotny dla zdrowa, a bardziej estetyczny, dziś wiemy, że jest inaczej.

Próchnica jest chorobą zakaźną, którą diagnozuje się już nawet u niemowląt. Prowadzi do demineralizacji szkliwa i uszkodzenia głębszych partii zęba. Wiąże się to nierzadko z długim i kosztownym leczeniem oraz sporą dawką stresu. A jak powstaje?

Kiedy dochodzi do przejściowego obniżenia pH jamy ustnej do poziomu 5,5, hydroksyapatyt z którego zbudowane jest szkliwo, zaczyna się rozpuszczać. A to oznacza, że dochodzi do uszkadzania powierzchni szkliwa

Obecność jonów fluorkowych pochodzących np. z pasty do zębów umożliwia remineralizację szkliwa, czyli jego odbudowę i zahamowanie powstania ubytku próchnicowego. Takie szkliwo staje się mocniejsze, ponieważ hydroksyapatyt zamienia się we fluorohydroksyapatyt lub fluoroapatyt. Są to związki mniej podatne na ataki kwasów, choćby dlatego że  rozpuszczają się w niższym pH (4,5)

– tłumaczy dentystka.

Jeśli więc jony fluorkowe nie są dostarczane z pastą do zębów, brak jest ochronnej tarczy, która odbudowuje uszkodzenia szkliwa. Warto też pamiętać, że fluor ma działanie przeciwbakteryjne – uszkadza komórki bakteryjne, które dzięki temu nie produkują szkodliwego dla szkliwa kwasu mlekowego.

Nie bez znaczenia jest fakt, że próchnica w zębach mlecznych rozwija się o wiele szybciej niż w zębach stałych, co ma związek z ich odmienną budową anatomiczną (beczułkowaty kształt koron) i histologiczną (cienkie szkliwo i zębina, duża komora miazgi)

– zauważa Justyna Karp.

U dzieci występuje tzw. próchnica butelkowa lub kwitnąca, obecnie opisywana jako próchnica wczesnego dzieciństwa (ECC), która charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem, rozpoczyna się w okolicy szyjek zębów i szybko przenosi się na kolejne zęby.

Nie zrzucajmy też odpowiedzialności za higienę zębów na dzieci. O nią do 8. roku życia powinni dbać rodzice. Do tego czasu to oni myją dziecku zęby, a później kontrolują efekty szczotkowania i poprawiają w miarę potrzeby. Istotne są też regularne wizyty u stomatologa.

Pasta do zębów z fluorem: jaka dawka?

Europejska Akademia Stomatologii Dziecięcej (EAPD) zaleca u dzieci w wieku:

Zobacz także

Baby blues: co to jest?

• 6-24 miesiące pastę o stężeniu fluoru 500 ppm w ilości ziarna grochu*
• od 2 do 6 lat pastę o stężeniu fluoru 1000 ppm w ilości ziarna grochu*
• od 6 lat pastę o stężeniu fluoru 1450 ppm w ilości 1-2 cm*

* przy szczotkowaniu zębów dwa razy dziennie

Wytyczne Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego nieco różnią się jednak od tych europejskich:

• u dzieci w wieku 6-36 miesięcy** zaleca się pastę o stężeniu fluoru 1000 ppm w śladowej ilości (ziarno ryżu)
• u dzieci w wieku od 3 do 6 lat zaleca się pastę o stężeniu fluoru 1000 ppm w ilości ziarna grochu
• u dzieci wieku od 6 lat zaleca się pastę o stężeniu fluoru 1450 ppm w ilości 1-2 cm
• u dzieci powyżej 10 lat*** zaleca się pastę o stężeniu fluoru 2800 ppm w ilości 1 cm
• u dzieci powyżej 16 lat*** zaleca się pastę o stężeniu fluoru 5000 ppm w ilości 1-2 cm

** wysoki poziom świadomości prozdrowotnej rodziców/ opiekunów, przestrzeganie zalecanej ilości pasty – w przypadku niepokoju rodziców, podejrzenia nieprzestrzegania zaleceń oraz przy zawartości fluoru w wodzie pitnej > 1 mg/l zaleca się pastę do zębów z zawartości mniejszą niż 1000 ppm dawką fluoru

*** w przypadku wysokiego ryzyka próchnicy, zgodnie z zaleceniem stomatologa

Jaka pasta do zębów dla dziecka?

Jako dentystka uważam, że stosowanie pasty do zębów z fluorem u dzieci ma zasadniczą rolę w zapobieganiu próchnicy. W tej grupie wiekowej istnieje jednak ryzyko połknięcia pasty, dlatego kluczowa jest troska o odpowiednią zawartość fluoru w paście i jej ilość nakładaną na szczoteczkę, aby uniknąć przekroczenia bezpiecznych dawek fluoru

A co z płukankami, piankami fluorkowymi, żelami, lakierami i tabletkami z fluorem?

Tabletki w dzisiejszych czasach nie są powszechnie stosowane, ponieważ dostępność fluoru w pożywieniu czy wodzie butelkowanej jest wystarczająca. Przyjmowanie takich tabletek grozi więc przedawkowaniem. Z kolei płukanki są zalecane u dzieci powyżej 6. roku życia, które rozwinęły umiejętność wypluwania płynu bez jego połykania

– tłumaczy lek. dent. Justyna Karp. I dodaje:

Profilaktyka fluorkowa zalecona pacjentowi jest uzależniona przede wszystkim od jego ryzyka próchnicy, dlatego każdy pacjent ma inne potrzeby w zakresie stosowanych produktów.

U dzieci poniżej 6. roku życia, u których ryzyko próchnicy jest umiarkowane zaleca się profesjonalną profilaktykę fluorkową w postaci lakieru nakładanego dwa razy w roku lub cztery razy w roku (jeśli ryzyko próchnicy jest wysokie). Stosowanie żelu lub pianki nie jest wskazane.

Z kolei u dzieci powyższej 6. roku życia i młodzieży z umiarkowanym ryzykiem próchnicy zaleca się lakier z fluorem lub żel dwa razy w roku, a z wysokim ryzykiem próchnicy – cztery razy w roku.

Hydroksyapatyt alternatywą dla fluoru?

Hydroksyapatyt to minerał z grupy fosforanów wapniowych. Występuje naturalnie w przyrodzie i w naszych organizmach, m.in. odpowiada za powstawanie kości i zębów oraz za ich odporność na uszkodzenia mechaniczne.

W ostatnich latach zaczęto wykorzystywać go w transplantologii, medycynie estetycznej oraz stomatologii, gdzie może zastąpić fluor.

W opracowanym przez niemieckich naukowców badaniu analizie poddano 133 pacjentów w wieku 11–25 lat, którzy zostali zakwalifikowani do leczenia ortodontycznego stałymi aparatami. Była to więc grupa pacjentów o stosunkowo wysokim ryzyku próchnicy.

W jednej randomizowanej grupie kontrolnej pacjenci szczotkowali zęby pastą do zębów z fluorem w stężeniach 350 ppm i 1050 ppm przez okres próbny, w drugiej – pastą do zębów z 10 proc. hydroksyapatytem. Badania stomatologiczne wykonywano przed umieszczeniem aparatów stałych, a następnie co cztery tygodnie przez pół roku. Do oceny powierzchni szkliwa zastosowano Międzynarodowy System Wykrywania i Oceny Próchnicy.

Wykazano, że nastąpił znaczny wzrost próchnicy szkliwa w okresie obserwacji. Jednak ani fluor, ani hydroksyapatyt nie wyróżniały się znacząco. W grupie hydroksyapatytowej 54,7 proc. pacjentów miało zmianę po sześciu miesiącach, a w grupie fluorkowej 60,9 proc.

Stosowanie pasty do zębów z fluorem u dzieci przynosi wymierne korzyści w postaci hamowania rozwoju próchnicy. Wybór i użytkowanie takiej pasty zgodne z zaleceniami towarzystw stomatologicznych jest bezpieczne. Jeśli jednak z jakiegoś powodu rodzice nie chcą stosować pasty do zębów z fluorem u swoich dzieci, muszą bardzo rygorystycznie dbać o regularność wizyt kontrolnych i higienizacyjnych w celu nadzorowania stanu zdrowia jamy ustnej

– podsumowuje lek. dent. Justyna Karp.