AZS (atopowe zapalenie skóry): jak sobie poradzić z uciążliwymi objawami?

AZS (atopowe zapalenie skóry) to choroba przewlekła, której głównym objawem jest silny świąd. Życie z nią jest szalenie trudne – skóra jest szorstka, mogą pojawić się na niej rany, a jej swędzenie uniemożliwia sen i dezorganizuje życie całej rodziny. Jak sobie z tym poradzić? I jak powinna wyglądać codzienna pielęgnacja atopika? 

AZS. Co to jest?

Zacznijmy od podstaw: AZS (definiowane też jako egzema) to zapalna choroba skóry o podłożu alergicznym. Związana jest z uczuleniem na substancje znajdujące się w środowisku zewnętrznym, czyli na tzw. alergeny (np. roztocza kurzu domowego, białko mleka krowiego, pyłki drzew), a jej przyczyną jest nieprawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny i wadliwa budowa naskórka.

Atopia najczęściej rozpoznawana jest we wczesnym dzieciństwie (pierwsze zmiany skórne pojawiają się w 1. roku życia). Ma tendencję do nawrotów (nawet po długim okresie bezobjawowym) i występuje rodzinnie.

Atopowe zapalenie skóry – objawy

Podstawowym objawem atopii jest uporczywy świąd. Wywołuje rozdrażnienie i niepokój (zwłaszcza u małych dzieci). Wybudza ze snu, nie pozwala zasnąć. Sprawia, że odpocząć nie może cała rodzina.

Problem nasila sucha skóra, która jest bardzo wrażliwa na czynniki zewnętrzne i ma skłonność do podrażnień. Zaostrzyć zmiany może wiele czynników, m.in. niewłaściwe preparaty do pielęgnacji, pot, wełniane ubrania, kontakt z alergenem.

W fazie ostrej choroby zmiany skórne mają charakter rumieniowaty i są skupione w ogniskach (dość wyraźnie odgraniczone od skóry otoczenia). Mogą im towarzyszyć grudki, pęcherzyki oraz nadżerki. U niemowląt typowe są zmiany na skórze twarzy (policzki, czoło, owłosiona skóra głowy) i dodatkowo na dalszych częściach kończyn oraz tułowiu.

W przebiegu AZS nierzadko chorobowo zmieniona skóra jest w zgięciach stawowych (łokciowych, podkolanowych, nadgarstków).

Co na egzemę?

Na atopowe zapalenie skóry choruję od dzieciństwa. Z AZS zmagają się też moi dwaj synowie, ale to u najmłodszego choroba dała się nam najbardziej we znaki. I choć znałam teorię, byłam pod opieką dermatologa i alergologa, przeszliśmy długą drogę, zanim udało się wyciszyć atopię. Szukałam porad, podpowiedzi, prosiłam o pomoc innych rodziców. Czytałam literaturę medyczną, rozmawiałam z lekarzami.

O atopowym zapaleniu skóry wiem sporo, ale to proste – chciałoby się powiedzieć życiowe rady – najbardziej nam pomogły. I chciałabym się tu nimi podzielić.

Być może jesteś na początku drogi. Nie masz pojęcia, dlaczego skóra dziecka jest zaczerwieniona i swędzi. Chcesz się chwycić czegokolwiek, by twoja pociecha nie cierpiała. Ważne jednak byś wiedział jedno: AZS to trudny przeciwnik. Potrzeba tygodni obserwacji, by zobaczyć, co może zaostrzać objawy choroby.

Niekiedy leczenie może okazać się nieskuteczne, wówczas potrzeba kolejnych maści, kremów, niekiedy leków przeciwhistaminowych. Postaraj się jednak podejść do tematu spokojnie: TY znasz swoje dziecko najlepiej. Nie bój się pytać. Wiedza jest twoją bronią!

→ Przeczytaj również: Czy istnieje zależność między dietą a chorobami skóry?

Jak złagodzić świąd w AZS?

Zacznij od konsultacji z lekarzem (najlepiej alergologiem lub dermatologiem dziecięcym). Przed wizytą spisz wszystkie objawy. Zapisz też pytania, jakie chciałbyś zadać pytania. Zastanów się, czy w ktoś z rodziny zmagał się z chorobami skóry.

Specjalista najpewniej zbierze dokładny wywiad i obejrzy skórę dziecka. Z doświadczenia wiem, że w pierwszej kolejności zapisywana jest maść z witaminą A (robiona w aptece). Ma tłustą konsystencję, ale dobrze nawilża skórę. Sprawdza się też hydrokortyzon w kremie lub maści. Jest to jeden z glikokortykosteroidów stosowanych miejscowo (mGKS), który łagodzi świąd i stan zapalny skóry.

W przypadku mojego najmłodszego syna nie obyło się bez doustnych leków przeciwhistaminowych, które zmniejszyły chęć drapania i ułatwiły zasypianie. Potrzebne były również maści z antybiotykiem, które według zaleceń lekarza stosowałam na najbardziej zmienione chorobowo miejsca, w których pojawiły się rany. Ma to swoje uzasadnienie, gdyż każde zaostrzenie objawów AZS może być związane z infekcją, najczęściej gronkowcową (patogenem tym skolonizowana jest skóra 90 proc. pacjentów z AZS).

I dopiero takie leczenie – dokładnie rozpisane przez lekarza i sumiennie stosowane – przyniosło efekty. Stan skóry synka zaczął się poprawiać, a jego sen stał się spokojniejszy. Do dziś pamiętam pierwszą noc bez dwugodzinnego drapania i płaczu (również mojego, z bezsilności).

Zobacz także

Bunt dwulatka nie istnieje?

To dopiero początek drogi…

Równocześnie stosowaliśmy też emolienty oraz dobrej jakości kosmetyki myjące, które nie naruszają naturalnej bariery lipidowej skóry. Musieliśmy zapomnieć o stosowaniu pachnących i tak często reklamowanych produktów dla dzieci (nawet określanych jako hipoalergiczne). Z czasem nasz kosmetyczny asortyment poszerzył się o mydło Aleppo (dopiero w czasie remisji).

→ Przeczytaj również: Masz dzieci? Poznaj 3 powody, dla których warto zrezygnować z komercyjnych środków czystości!

I dopiero taka kombinacja sprawiła, że skóra synka stała się miękka, gładka, pozbawiona ran. Co jednak ważne, nawet wówczas nie zaprzestaliśmy stosowania odpowiednich kosmetyków pielęgnacyjnych. W przypadku atopii łatwo o nawrót choroby, który najczęściej powodują:

• stres (ostatnie zaostrzenie choroby miało miejsce w dniach, kiedy synek po raz pierwszy poszedł do przedszkola),
• przegrzewanie (skóra atopowa nie znosi ciepła; im chłodniej, tym lepiej; staraj się więc utrzymywać w mieszkaniu temperaturę maks. 19-20°C),
• infekcje (u dzieci z atopią ciężki przebieg może mieć ospa; chorobę może zaostrzyć też infekcja, zwłaszcza jeśli towarzyszy jej gorączka),
• dym tytoniowy,
• wełniana odzież (trzeba zatem uważać na szaliki, skarpetki, swetry – i nie ma znaczenia, czy jest to wełna owcza (także merino) czy wełna z alpaki – każda zadziała na skórę drażniąco,
• ekspozycja na alergeny.

Co na AZS?

Przez lata funkcjonowania ze swoją chorobą dermatologiczną i AZS syna nauczyłam się, że:

• skóra powinna być nieustannie nawilżana – emolienty należy stosować nawet 3-4 razy dziennie,
• długie i gorące kąpiele nie są wskazane* (im krótszy prysznic, tym lepiej),
• unikać trzeba intensywnie pieniących się kosmetyków (zwłaszcza mydeł i płynów do kąpieli)
• z uwagą dopierać trzeba szampony (obecne w nich substancje podrażniają skórę głowy) – naszym ostatnim odkryciem są szampony w kostce z certyfikatem ekologicznym,
• dobrze jest unikać agresywnej chemii do sprzątania – im naturalniej, tym lepiej (ocet i soda oczyszczona wystarczą) → przeczytaj również: Dom bez chemii, czyli jak krok po kroku rezygnowałam z detergentów
• trzeba dbać o porządek – regularnie zmieniać pościel i prać ją wysokich temperaturach, pozbyć się z domu dywanów, zasłon i ograniczyć liczbę dekoracyjnych poduszek oraz pluszowych zabawek,
• konieczne jest czytanie składów kosmetyków (również tych z apteki) – nierzadko zdarza się, że choć przeznaczone są do skóry atopowej, zawierają składniki, które mogą jej szkodzić, np. parafinę
• warto włączyć do diety olej z czarnuszki, który jest dobrym źródłem składników korzystnie działających na skórę, np. witaminy E, cynku i flawonoidów, które powstrzymują reakcje alergiczne,
• warto zakładać dziecku ubrania z drugiej ręki (te kupowane w lumpeksach są już wielokrotnie prane, więc obecne w nich pozostałości z procesu produkcji zostały dawno wypłukane),
• szalenie ważny jest sposób prania – zrezygnowałam z płynu do płukania i odplamiaczy (naturalne metody na plamy też działają!), używam dobrej jakości płynu do prania, a w czasie zaostrzeń stosuję podwójne płukanie. Sprawdźcie proszki do prania dla alergików w drogerii ekologicznej.
• w okresie niemowlęcym zrezygnowałam z pieluch jednorazowych na rzecz wielorazowych
• unikamy intensywnie kolorowych ubrań (zwłaszcza nowych), śpimy w jasnej (bawełnianej) pościeli

*Wspominałam o krótkim myciu, ale raz na jakiś czas warto pozwolić dziecku na zabawę w wannie. Warto wówczas dodać do wody krochmal.

Jak zrobić krochmal?

Należy rozpuścić w szklance zimnej wody 5 łyżek mąki ziemniaczanej, a następnie wlać litr wrzątku i dokładnie wymieszać. Miksturę wystarczy wlać do wanny i wykąpać w niej dziecko.