Kalendarz szczepień w 2023 r.
Z tego artykułu dowiesz się:
Kalendarz szczepień to potoczna nazwa Programu Szczepień Ochronnych (PSO), który stanowi załącznik do komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego i jest aktualizowany co roku. W dokumencie znajdziemy informacje na temat zakresu wykonywanych szczepień z uwzględnieniem szczepień obowiązkowych i zalecanych.
Kalendarz szczepień. Co to jest?
W kalendarzu szczepień ujęte są szczepienia obowiązkowe realizowane w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego oraz zalecane wskazane w celu rozszerzenia zakresu ochrony dziecka. Te ostatnie nie są refundowane (wyjątkiem są określone grupy małych pacjentów, np. wcześniaki).
Pierwsze dwie szczepionki dziecko otrzymuje już w pierwszej dobie życia. Pierwsza z nich (HBV) chroni przed zachorowaniem na wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B), a także przed poważnymi konsekwencjami zakażenia. Dziecko w 1. roku życia w sumie otrzymuje trzy dawki tej szczepionki.
Druga podawana po narodzinach szczepionka to BCG, czyli szczepionka przeciw gruźlicy (jedna dawka). Zapobiega zachorowaniu na najgroźniejsze postacie choroby, jakimi są postać rozsiana gruźlicy oraz gruźlicze zapalenie opon mózgowych.
Szczepienia niemowląt: kalendarz
Po powrocie do domu noworodek chroniony za pomocą przeciwciał, które przyjmuje wraz z mlekiem matki. Niestety, nawet najlepsze mleko nie wystarczy do zapobiegania zachorowaniu na choroby zakaźne. Stąd przez pierwsze 6 tygodni dziecko nie jest chronione w żaden dodatkowy sposób.
Dlatego też zaleca się szczepienia dorosłym członkom z najbliższego otoczenia dziecka, przede wszystkim przeciw krztuścowi. Krztusiec, mimo powszechnych szczepień, nadal wywołuje zachorowania u dzieci.
W Polsce krztusiec występuje głównie u starszych dzieci i dorosłych, którzy zarażają otoczenie. Zdecydowana większość z nas ostatnią szczepionkę przeciw krztuścowi odebrało w 19. roku życia lub w ostatnim roku nauki szkolnej. A tymczasem po 10 latach wymagana jest dawka przypominająca dla utrzymania odpowiedniego poziomu przeciwciał we krwi.
Szczepienie na krztusiec jest zalecane kobietom w ciąży. Nie jest w pełni bezpłatne, bo refundowane jest samo podanie szczepionki, zaś koszt jej zakupu pokrywa pacjentka.
W 6. tygodniu życia niemowlę otrzymuje pierwsze dawki szczepionek przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP) i Hib oraz drugą dawkę wzw B. Szczepionki te można dziecku podać w formie refundowanej w postaci 3 zastrzyków lub w formie skojarzonej w postaci 1 zastrzyku (zwanym 5 w 1 lub 6 w 1), niestety – odpłatnej. Wybór preparatu pozostaje decyzją rodziców.
Szczepienia dzieci: harmonogram
Kalendarz szczepień obowiązkowych obejmuje też szczepionkę przeciwko pneumokokom. Zapobiega ona przede wszystkim inwazyjnej chorobie pneumokokowej (IChP) występującej w postaci sepsy, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia płuc, wsierdzia i otrzewnej. W Polsce co roku notuje się ok. 1000 jej przypadków. Pneumokoki są również najczęstszą przyczyną zapaleń płuc i ucha środkowego.
W Polsce dostępne są:
- szczepionki skoniugowane, które zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 13 lub 10 serotypów pneumokoków połączonych z nośnikiem białkowym (szczepienie obejmuje – w zależności od wieku – 1-4 dawki)
- szczepionki polisacharydowe zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 23 serotypów pneumokoków (szczepionka płatna do stosowania u dzieci powyżej 2 lat i osób dorosłych).
W 13-14 miesiącu życia dziecko otrzymuje również szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR). Chroni ono dzieci przed groźnymi powikłaniami każdej z tych chorób, wśród których najgroźniejsze to zapalenie mózgu czy zapalenie płuc.
Różyczka, uznawana za najłagodniej przebiegającą, stanowi największe zagrożenie dla ciężarnych, gdyż może stać się przyczyną licznych wad rozwojowych u płodu. Więcej na tet temat przeczytasz w artykule „Wirusy niebezpieczne w ciąży. 3 mniej oczywiste infekcje, które mogą zagrażać dziecku lub matce„.
Od 2021 r. dzieci otrzymują też bezpłatnie doustną szczepionkę przeciwko rotawirusom. Jej pierwszą dawkę podaje się w 6-8. tygodniu życia, ale nie później niż przed 12. tygodniem życia, a ostatnią – najlepiej do ukończenia 24. tygodnia życia. Podaje się 2 lub 3 dawki w odstępie przynajmniej 4 tygodni.
Szczepionki przeciw rotawirusom nie tyle chronią przed samym zakażeniem, co przed ciężką biegunką wymagającą hospitalizacji (jest skuteczna w 85-98 proc.)
Szczepienia dzieci: kalendarz po 1. roku życia
W 2. roku życia dziecko otrzymuje czwartą dawkę szczepienia DTP, a następnie jeszcze trzy razy dawkę przypominającą w 6., 14. i 19. roku życia.
W 6. roku życia przypada jedna dawka przypominająca szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce).
Kalendarz szczepień dla dzieci obejmuje również szczepienia zalecane (odpłatne). Wśród nich jest szczepionka przeciwko meningokokom, która zapobiega zakażeniom objawowym w postaci sepsy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
Szczepionki, w zależności od preparatu, dostępne są dla niemowląt, starszych dzieci oraz dorosłych. Schemat dawkowania zawiera od 1 do 3 dawek.
W harmonogramie szczepień uwzględniona jest też szczepionka przeciw ospie wietrznej. Jest ona dostępna dla dzieci po ukończeniu 1. roku życia oraz dla dorosłych. Nie zapłacimy za nią, jeśli nasze dziecko uczęszcza do żłobka lub klubu malucha (potrzebne jest zaświadczenie).
Schemat podstawowy obejmuje podanie dwóch dawek. Możliwe jest też zaszczepienie dziecka i osoby dorosłej mającej kontakt z chorym na ospę wietrzną. Szczepienie poekspozycyjne najlepiej jest wykonać w ciągu 72 h. Szczepienie podane później (w ciągu 96 h) nie zapobiegnie rozwojowi choroby, lecz umożliwia je łagodniejszy przebieg.
Dostępne są także dwa preparaty szczepionki skojarzonej ze szczepionką przeciw odrze, śwince i różyczce, także w schemacie 2-dawkowym.
Wśród szczepień zalecanych jest też szczepionka przeciw grypie. Jest aktualizowana co roku, gdyż wirus grypy cechuje się dużą zmiennością. Jej skuteczność jest jednak bardzo wysoka. Chroni przed zachorowaniem na grypę i jej powikłaniami (a te mogą być bardzo poważne). Szczepić można dzieci powyżej 6 miesiąca życia w schemacie 2-dawkowym (u dzieci powyżej 9. roku życia i dorosłych obowiązuje 1 dawka szczepionki).
Kiedy odroczenie szczepienia?
Lekarz kwalifikujący dziecko do szczepienia może zadecydować o czasowym lub trwałym odroczeniu szczepień ochronnych. Przeciwwskazania do wykonania szczepienia obejmują:
- ostry stan chorobowy,
- zaostrzenie choroby przewlekłej,
- nadwrażliwość na składniki szczepionki,
- ciężkie reakcje alergiczne po poprzednich dawkach.
Po wyzdrowieniu lub ustabilizowaniu się dziecka, można wykonać szczepienie.
O zwolnieniu ze szczepień decyduje lekarz po zapoznaniu się z historią choroby dziecka i czasem po wynikach dodatkowych konsultacji. Trwałe odroczenie może dotyczyć tylko pewnego typu szczepionek, np. żywych u osób przyjmujących leki sterydowe.
Co to jest niepożądany odczyn poszczepienny (NOP)?
Najczęstszymi objawami niepożądanymi po szczepieniu są ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia oraz gorączka.
Do rzadko spotykanych odczynów należą: powiększenie węzłów chłonnych, zespół hipotoniczno-hoporeaktywny (wiotkość i brak kontaktu z dzieckiem), drgawki z gorączką lub bez. Najrzadziej spotyka się najcięższy odczyn poszczepienny w postaci reakcji anafilaktycznej.
Każdorazowo przy szczepieniu rodzice powinni zostać poinformowani o możliwych niepożądanych odczynach poszczepiennych. Podawana jest też informacja, w jakim czasie mogą się pojawić. Rodzice powinni także wiedzieć o postępowaniu w przypadku wystąpienia NOP.
Każde pojawienie się niepożądanego odczynu poszczepiennego podlega obowiązkowemu zgłoszeniu, a obowiązek ten spoczywa na lekarzu.
