Krzywa cukrowa w ciąży: co warto wiedzieć?
Z tego artykułu dowiesz się:
Krzywa cukrowa w ciąży to badanie, które pozwala ocenić, jak organizm ciężarnej kobiety reaguje na glukozę (cukier). Jest bardzo ważne, bo pozwala wykryć cukrzycę ciążową, która może stanowić zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się dziecka. Jak wygląda to badanie, kiedy należy je wykonać i jak się przygotować?
Czym jest krzywa cukrowa w ciąży?
Ze względu na powikłania, do których może doprowadzić hiperglikemia w ciąży, wszystkim ciężarnym zaleca się wykonanie krzywej 75 g OGTT z pomiarami glikemii na czczo po 60. i 120. minucie od wypicia roztworu glukozy. Krótszą i częściej stosowaną nazwą jest krzywa cukrowa, a jeszcze inaczej badanie to określa się jako doustny test tolerancji glukozy (OGTT, ang. Oral Glucose Tolerance Test).
Bez względu jak to badanie nazwiemy, istotne jest to, że stanowi najbardziej rozpowszechnioną metodę oceny tego, jak organizm reaguje na podanie glukozy.
→ Przeczytaj również: Opryszczka w ciąży: czy zagraża dziecku?
Dlaczego wykonuje się test obciążenia glukozą?
Badanie jest bardzo ważne, bo pozwala wykryć cukrzycę ciążową (GDM, gestational diabetes mellitus), która jest najczęściej występującym powikłaniem metabolicznym ciąży. Na przestrzeni ostatnich lat pacjentek z tym rozpoznaniem przybywa, na co wpływ ma m.in. coraz późniejszy wiek zachodzenia kobiet w ciążę oraz rozpowszechnienie nadwagi i otyłości.
→ To Cię może zainteresować: Czego nie jeść w ciąży? Kompletny przewodnik dla przyszłych mam
Wśród czynników ryzyka cukrzycy ciążowej są ponadto:
- porody dzieci o dużej masie ciała (> 4000 g),
- urodzenie noworodka z wadą rozwojową,
- nadciśnienie tętnicze,
- rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2,
- rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
- wielorództwo,
- zespół policystycznych jajników.
U kobiet z cukrzycą krzywa cukrowa pozwala też ocenić, czy stosowane leczenie jest skuteczne.
→ Przeczytaj również: Kobiety zaskakuje fizjologia porodu [wywiad z położną]
Kiedy należy wykonać badanie krzywej cukrowej?
Rutynowo wykonanie badania zleca lekarz ginekolog między 24. a 28. tygodniem ciąży.
Jeśli jednak występują czynniki ryzyka (te wymienione wyżej ☝️) na krzywą cukrową kobieta jest kierowana wcześniej.
Dlatego tak ważne jest, by w czasie pierwszego spotkania z lekarzem prowadzącym ciążę niczego nie zatajać w kontekście swojego stanu zdrowia. Nie bez powodu lekarz lub położna przeprowadzają dokładny wywiad lekarski, mierzą ciśnienie tętnicze, obliczają wskaźnik masy ciała (BMI), a do wykonania w laboratorium zlecają pomiar stężenia glukozy we krwi.
→ Przeczytaj również: O połogu od strony emocji wciąż mówimy za mało
Jak przebiega badanie krzywej cukrowej?
Badanie nie jest inwazyjne, jednak wymaga pewnych przygotowań.
Przygotowanie do badania krzywej cukrowej
Przed testem obciążenia glukozą nie trzeba zmieniać diety. Nie należy wykluczać z niej pieczywa, ziemniaków, makaronu, ryżu, kaszy czy owoców. Ostatni posiłek należy zjeść 8-12 h przed badaniem. Do laboratorium należy iść na czczo.
Jako pierwsze wykonywane jest badanie krwi, w którym określa się poziom glukozy (po to, by określić jej wartość wyjściową). Następnie kobiecie podaje się do wypicia 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody (trzeba to wypić w ciągu 5 min, co ze względu na mogące się pojawić nudności, wcale nie jest łatwe).
To może Cię zainteresować → Toksoplazmoza w ciąży [kompendium wiedzy]
Teraz trzeba się przygotować na 2 h siedzenia w miejscu badania. Nie wolno wychodzić z laboratorium i spacerować. Najlepiej jest czytać książkę lub słuchać muzyki. Nie są wskazane rozmowy, które mogłyby wywołać stres (unikamy więc rozmów z teściową 😊).
W regularnych odstępach czasu, najczęściej po 60 i 120 minutach od wypicia roztworu, pobierane są kolejne próbki krwi.
Po zakończeniu badania należy zjeść kanapkę i dopiero wtedy opuścić laboratorium.
Jakiekolwiek niepokojące objawy (osłabienie, drżenie, szybkie bicie serca, poty) trzeba bezzwłocznie zgłosić pielęgniarce.
Normy krzywej cukrowej w ciąży
Na podstawie uzyskanych wyników lekarz ocenia, jak szybko organizm obniżył poziom glukozy po obciążeniu. Jeśli poziom glukozy pozostaje zbyt wysoki, może to świadczyć o zaburzeniach gospodarki węglowodanowej, w tym o cukrzycy ciążowej.
Wartości referencyjne dla krzywej cukrowej w ciąży to:
- na czczo: poniżej 92 mg/dl
- po 60 minutach od wypicia roztworu glukozy: poniżej 180 mg/dl
- po 120 minutach od wypicia roztworu glukozy: poniżej 153 mg/dl
Jeśli którykolwiek z tych wyników przekroczy podane wartości, może to wskazywać na cukrzycę ciążową.
→ Przeczytaj również: Beta hCG w ciąży. Co oznacza i jakie są normy?
Wyniki krzywej cukrowej – jak je interpretować?
Interpretacja wyników krzywej cukrowej polega na porównaniu uzyskanych wartości z normami dla poszczególnych punktów czasowych. Normy te mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, dlatego zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który dokładnie wyjaśni wyniki.
Jeśli mieszczą się w normie, to oznacza, że organizm prawidłowo reaguje na glukozę. W przypadku, gdy którykolwiek z wyników przekracza podaną wartość, może to wskazywać na nieprawidłową tolerancję glukozy (stan przedcukrzycowy) lub – jeśli poziom glukozy jest znacznie podwyższony – cukrzycę ciążową.
→ Przeczytaj również: Jak długo karmić piersią?
Co zrobić, jeśli wyniki krzywej cukrowej są nieprawidłowe?
W tym przypadku lekarz zaleci dalszą diagnostykę i odpowiednie leczenie. W przypadku cukrzycy ciążowej ważne jest szybkie wdrożenie terapii, aby zminimalizować ryzyko powikłań dla matki i dziecka.
→ Przeczytaj również: Badanie na HIV w ciąży. Dlaczego jest tak ważne?
Cukrzyca ciążowa – diagnoza i leczenie
Krzywą cukrową wykonuje się po to, by odpowiednio wcześnie wykryć cukrzycę ciążową.
Cukrzyca ciążowa – objawy i czynniki ryzyka
W wielu przypadkach cukrzyca ciążowa przebiega bezobjawowo lub może dawać objawy, które łatwo zrzucić na karb ciąży.
Objawy cukrzycy ciążowej to:
- zwiększone pragnienie,
- częste oddawanie moczu (co jest związane z wysokim poziomem cukru we krwi, który powoduje zwiększoną pracę nerek),
- zmęczenie,
- niejasne widzenie (zmiany w poziomie cukru we krwi mogą wpływać na zdolność oczu do prawidłowego skupiania się),
- podatność na infekcje,
- zawroty głowy,
- utrata masy ciała, która może wystąpić pomimo zwiększonego apetytu.
Leczenie cukrzycy ciążowej: dieta i insulinoterapia
W przypadku leczenia cukrzycy ciążowej największe znaczenie ma dieta i, w niektórych przypadkach, insulinoterapia. Bardzo ważna jest też samodzielna kontrola poziomu cukru we krwi.
Dieta w cukrzycy ciążowej
Prawidłowa dieta ma za zadanie utrzymać poziom cukru we krwi w bezpiecznym zakresie (zarówno dla matki, jak i dla dziecka), a także zapewnić prawidłowy przyrost masy ciała ciężarnej.
Podstawowe zasady diety cukrzycowej to:
- regularność (zaleca się jeść 5-6 posiłków dziennie o stałych porach),
- spożywanie węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (surowych warzyw i niektórych owoców, pieczywa z mąki o niskim przemiale (razowe, typu graham), płatków zbożowych, kasz, makaronów z razowej mąki, dzikiego ryżu),
- właściwie zbilansowane posiłki (każdy powinien zawierać węglowodany, białko i zdrowe tłuszcze),
- ograniczenie prostych cukrów (słodyczy, słodkich napojów, białego pieczywa),
- włączenie do diety produktów z błonnikiem pokarmowym (spowalnia wchłanianie glukozy, co pomaga utrzymać stabilny poziom cukru).
Jeśli dieta nie pozwala na utrzymanie odpowiedniego poziomu glukozy, lekarz może zalecić insulinoterapię. Zazwyczaj stosuje się insuliny krótko działające i długo działające, które są podawane w formie zastrzyków.
Leczenie cukrzycy ciążowej wymaga ścisłej współpracy z lekarzem, położną i dietetykiem. Bardzo ważne są regularne wizyty kontrolne i przestrzeganie zaleceń medycznych.
→ Przeczytaj również: Cholestaza ciążowa – objawy, leczenie
Powikłania związane z cukrzycą ciążową
Makrosomia i inne powikłania u dziecka
Makrosomia to stan, w którym dziecko rodzi się z nadmierną masą ciała. Jego waga urodzeniowa przekracza 90. centyl masy ciała dla odpowiedniego wieku płodowego, płci i rasy. W praktyce oznacza to, że dziecko rodzi się z wagą powyżej 4 kg (makrosomia 1. stopnia), 4,5 kg (makrosomia 2. stopnia) i 5 kg (makrosomia 3. stopnia).
Jak cukrzyca ciążowa przyczynia się do makrosomii?
Wysoki poziom glukozy we krwi matki z cukrzycą ciążową prowadzi do zwiększonego poziomu insuliny u płodu. Jego organizm, by zneutralizować wysoki poziom glukozy, produkuje więcej insuliny. Z kolei insulina stymuluje wzrost tkanek, w tym tkanki tłuszczowej, co prowadzi do zwiększenia masy ciała płodu.
Makrosomia to nie jest tylko kwestia urodzenia “dużego” dziecka. To stan, który niesie za sobą szereg powikłań i dla matki, i dla dziecka.
- Ze względu na większe rozmiary dziecka częściej zapada decyzja o wykonaniu cesarskiego cięcia.
- Rośnie ryzyko krwawienia poporodowego (większa macica może powodować większe krwawienie).
- W przypadku porodu naturalnego częściej dochodzi do nacięcia lub pęknięcia krocza.
- Dziecko jest też bardziej narażone na uraz w czasie porodu (złamania obojczyka, uszkodzenia nerwów).
- Większa ilość rozpadających się czerwonych krwinek to większe ryzyko żółtaczki.
- Dzieci matek z cukrzycą ciążową są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 w przyszłości.
Dobra wiadomość jest taka, że dobrze kontrolowana cukrzyca ciążowa, zarówno typu 1, jak i typu 2, znacząco zmniejsza ryzyko urodzenia dziecka z makrosomią. By jednak było to możliwe, trzeba odpowiednio szybko wykonać badanie krzywej cukrowej, by wiedzieć, czy nasz organizm dobrze reaguje na glukozę.
→ Przeczytaj również: Brzuch po porodzie naturalnym i cesarskim cięciu: jak się zmienia?
Hiperglikemia i jej wpływ na ciążę
Podwyższony poziom glukozy we krwi (fachowo mówiąc: hiperglikemia) to poważnym problem zdrowotny.
W przypadku kobiet w ciąży zwiększa ryzyko:
- wystąpienia nadciśnienia tętniczego,
- przedwczesnego porodu,
- wystąpienia cukrzycy typu 2 po porodzie.
Nie pozostaje też bez wpływu na płód. Zwiększa ryzyko takich powikłań jak:
- makrosomia,
- wystąpienie wad wrodzonych, zwłaszcza układu nerwowego i serca.
- hipoglikemia, czyli zbyt niski poziom cukru we krwi tuż po urodzeniu.
W ciężkich przypadkach hiperglikemia może doprowadzić do zgonu wewnątrzmacicznego.
→ Przeczytaj również: Ile trwa połóg?
Jak zapobiegać cukrzycy ciążowej?
Wystąpieniu cukrzycy ciążowej nie zawsze udaje się zapobiec, jednak można znacząco zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia.
Rola diety i aktywności fizycznej
- Jeśli jesteś w ciąży lub planujesz ciążę, dbaj o zdrową wagę. Nadwaga i otyłość są głównymi czynnikami ryzyka cukrzycy ciążowej.
- Jeśli masz nadwagę, warto stopniowo ją redukować przed zajściem w ciążę pod okiem specjalisty.
- Spożywaj różnorodne produkty, bogate w witaminy, minerały i błonnik. Podstawą diety powinny być warzywa i owoce.
- Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych i cukrów prostych (słodyczy, słodkich napojów).
- Ćwicz regularnie, również w ciąży (ale dostosuj aktywność do swojego stanu i możliwości). Aktywność fizyczna poprawia wrażliwości na insulinę.
- Unikaj stresu, bo może negatywnie wpływać na poziom cukru we krwi.
- Dbaj o odpowiednią ilość i jakość snu.
Monitorowanie poziomu glukozy w ciąży
Regularne monitorowanie poziomu glukozy jest istotne dla kobiet ciężarnych, szczególnie tych z rozpoznaną cukrzycą lub tych, u których istnieje ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej.
