Opryszczka w ciąży: czy zagraża dziecku?

Opryszczka w ciąży budzi duży niepokój u kobiet. Warto jednak wiedzieć, że choć wywołujący zakażenie wirus HSV jest niebezpieczny dla dziecka, nie zawsze jest istotnym problemem medycznym. Kiedy więc powinien niepokoić? I co stosować, kiedy pojawi się zimno na ustach, a mamy w domu noworodka? 

Opryszczka w ciąży

Ciąża to szczególny czas w życiu kobiety, kiedy ze szczególną troską dba o swoje zdrowie. I słusznie, bo wirusy i bakterie są sporym zagrożeniem dla rozwijającego się w jej łonie dziecka. Jednym z nich jest wirus opryszczki pospolitej (herpes simplex virus, HSV). Przenika przez błony śluzowe i nieuszkodzoną skórę, a następnie migruje do układu nerwowego, w którym pozostają w postaci latentnej (uśpionej).

→ Przeczytaj również: Wirusy niebezpieczne w ciąży. 3 mniej oczywiste infekcje, które mogą zagrażać dziecku lub matce

• Opryszczka wargowa wywołana jest najczęściej wirus opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1), który znajduje się w stanie utajenia w zwoju nerwu trójdzielnego. Przenosi się przez bezpośredni kontakt z objętą procesem zapalnym skórą i śluzówką chorego lub wydzielinami zawierającymi wirusy.
• Opryszczka narządów płciowych to jedna z najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową. Wywołać ją może zarówno HSV-1, jak i HSV-2.

Jak wygląda opryszczka?

W miejscu wniknięcia wirusa (w nabłonku jamy ustnej lub narządów płciowych) pojawiają się pęcherzyki wypełnione surowiczą treścią na rumieniowym podłożu. Kiedy płyn zmętnieje, pęcherzyki przysychają i tworzą się strupki. Kiedy znikną, nie pozostawiają blizn.

Jeśli zakażenie ma charakter pierwotny, wówczas mogą tez pojawić się objawy ogólne, takie jak złe samopoczucie, gorączka, osłabienie.

→ Przeczytaj również: Bóle głowy u dzieci. Kiedy powinny niepokoić?

Wirus opryszczki a ciąża

Co w sytuacji, gdy jesteś w ciąży, a na ustach pojawi się tzw. zimno? Jeśli nie jest to pierwotne zakażenie, czyli zdarza się po raz kolejny, nie ma powodów do obaw. Dotyczy to wielu kobiet, zwłaszcza że uśpiony wirus HSV nierzadko reaktywuje się pod wpływem obniżenia odporności i innych zaburzeń układu immunologicznego, ale też zmian alergicznych, ciąży, przeziębienia czy interwencji chirurgicznych i urazów.

Jeśli dojdzie do zakażenia pierwotnego (czyli zimno na ustach w ciąży pojawi się po raz pierwszy), również nie powinno to stanowić powodu do niepokoju. A to dlatego, że wirusa HSV nie ma we krwi, a co za tym idzie, nie przedostaje się do płodu. By się zarazić, dziecko musiałoby dotknąć opryszczkę (ale o tym za chwilę).

Opryszczka wargowa w ciąży nie jest zatem źródłem niepokoju i można ją zwalczać, np. stosując plastry na opryszczkę.

Przeniesienie wirusa z matki na płód w czasie ciąży występuje bardzo rzadko.

Wirus opryszczki w ciąży. Kiedy powinien niepokoić?

Nieco bardziej problematyczne jest infekcja HSV o lokalizacji genitalnej, zwłaszcza w okresie okołoporodowym. Do zakażenia dochodzi wówczas przez kontakt z zawierającą wirusy wydzieliną z dróg rodnych.

→ Przeczytaj również: Co na przeziębienie w ciąży?

Ale znowu: znacznie niebezpieczniejsze są zakażenia pierwotne, zwłaszcza jeśli mają postać rozsianą. Zakażenie w pierwszych 20. tygodniach ciąży może doprowadzić do poronienia. Wykazuje też działanie teratogenne: wywołuje wady i schorzenia takie jak zapalenie tęczówki, małoocze, jaskra, małogłowie, zwapnienia wewnątrzmózgowe czy padaczka.

Do zakażenia wewnątrzmacicznego dochodzi jednak rzadko, a infekcja nie oznacza, że dziecko urodzi się chore.

Częstość występowania wirusa HSV-1 wśród kobiet w ciąży jest szacowana na 63%, natomiast wirusa HSV-2 na 22%, z czego u ponad 2% dochodzi do zarażenia w czasie ciąży.

Poród a opryszczka

W przypadku objawowej opryszczki narządów rodnych w okresie okołoporodowym (zwłaszcza o charakterze pierwotnym) lekarze najczęściej decydują się zakończyć ciążę cesarskim cięciem. Chodzi o to, by ograniczyć ryzyko zakażenia noworodka, do którego mogłoby dojść podczas porodu drogami natury przez kontakt z zawierającą wirusy wydzieliną z dróg rodnych.

Zobacz także

Rumień po kleszczu i inne objawy chorób odkleszczowych

Opryszczka w ciąży: leczenie

Jeśli zdarzało się, że miałaś opryszczkę, najpewniej wiesz, co można stosować. W aptekach dostępne są m.in. plastry. Bez recepty można też kupić maść na opryszczkę.

Pamiętaj jednak, że o tym, co na opryszczkę w ciąży można podać, powinien decydować lekarz. Dotyczy to zwłaszcza leków przeciwwirusowych. Wśród nich najczęściej stosowany jest acyklowir. Jest to lek skuteczny i dobrze tolerowany. Nie zaszkodzi też dziecku: nie odnotowano żadnych nieprawidłowości płodu podczas leczenia acyklowirem.

Są też zalecenia, które sugerują, że acyklowir powinno się podawać od 36. tygodnia ciąży kobietom, u których zdarzały się epizody opryszczki. Lek zmniejsza ryzyko rozsiewu wirusa (nawet przy braku objawów), a także ryzyko reaktywacji wirusa.

To może Cię zainteresować → Toksoplazmoza w ciąży [kompendium wiedzy]

Dlaczego opryszczka na ustach jest niebezpieczna dla noworodka?

Dobra wiadomość jest taka, że opryszczka u noworodków występuje bardzo rzadko (również dlatego, że opryszczkę w ciąży można skutecznie leczyć, wdrażając terapię przeciwwirusową). Niestety, jej przebieg w przypadku tak małych dzieci jest dość ciężki. Do tego objawy mogą być niecharakterystyczne, co utrudnia postawienie diagnozy.

Za większość zakażeń u noworodków odpowiada wirus HSV-2.

Do zakażenia może jednak dojść również po powrocie z dzieckiem do domu. Jeśli więc Ty lub tata dziecka macie opryszczkę wargową, odpowiednio ją zabezpieczcie. Nie pozwalaj też całować rączek dziecka, bo w ten sposób łatwo przenieść wirusa. Jeśli karmisz piersią, a masz zmiany opryszczkowe na piersiach, do czasu zagojenia się zmian musisz podawać dziecku pokarm z butelki.

Jeśli jesteś w ciąży, a Twój parter przebył opryszczkę narządów płciowych, powinien bezwzględnie stosować prezerwatywy. Kiedy ma objawy zakażenia, należy powstrzymać się od współżycia.

Opryszczka u dzieci. Dlaczego bywa groźna?

Do zakażenia wirusem HSV nierzadko dochodzi w wieku dziecięcym.

• Wyprysk opryszczkowy, ospopodobny wyprysk Kaposiego – dotyczy niemal wyłącznie dzieci w pierwszych 2 latach życia z atopowym zapaleniem skóry. Zakażenie objawia się gorączką, a na zmienionej skórze pojawiają się liczne pęcherzyki. Są one bolesne, swędzące, pojawiają się rzutami. Mają tendencję do zlewania się, łatwo pękają i przechodzą w sączące nadżerki i owrzodzenia, które z czasem pokrywają się twardymi, sączącymi strupami. Leczenie przeciwwirusowe jest skuteczne, a zmiany skórne ustępują bez pozostawienia blizn. W łagodzeniu zmian skórnych może też mogą kąpiele z dodatkiem nadmanganianu potasu.
• Opryszczkowe zapalenie błon śluzowych jamy ustnej i dziąseł – to najczęstszy objaw kliniczny pierwotnego zakażenia wirusem opryszczki typu pierwszego. Chorują głównie dzieci do wieku 3 lat. W przebiegu zakażenia pojawia się wysoka gorączka, a dziąsła są zaczerwienione i obrzęknięte. Na śluzowce jamy ustnej pojawiają się pęcherzyki z czerwoną obwódką, które z czasem zmieniają się w bolesne owrzodzenia (mogą krwawić). Może też pojawić się ślinotok, a dziecko z powodu bólu odmawia jedzenia i picia, co może być przyczyną odwodnienia. Leczenie daje pozytywne rezultaty, a zmiany ustępują bez pozostawienia blizn.
• Zanokcica opryszczkowa – na kciuku, w okolicy wału paznokciowego, pojawiają się pęcherzyki, z obrzękiem, zaczerwienieniem. Są dość bolesne i stanowią wynik pierwotnego zakażenia HSV-1. Dotyczą najczęściej małych dzieci, które mają nawyk ssania kciuka. Ustępują samoistnie w ciągu 1-2 tygodni.
• Opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki – postać pierwotnego zakażenia HSV-1, w przebiegu którego spojówki są zaczerwienione, obrzęknięte, z pęcherzykami. Dość charakterystyczne są powierzchowne owrzodzenia o drzewkowatym kształcie lub głębokie owrzodzenia w kształcie dysku, które można zauważyć na rogówkach. Pęcherzyki mogą też występować na powiekach. Zakażeniu towarzyszy światłowstręt, obrzęk powiek, świąd i łzawienie oczu.
• Opryszczkowe zapalenie zewnętrznych narządów płciowych – najczęściej dotyczy nastolatków i spowodowane jest najczęściej wirusem HSV-2. Objawem pierwotnego zakażenia są bolesne zmiany pęcherzykowe i owrzodzenia na zewnętrznych narządach płciowych. Towarzyszy im ból i pieczenie przy oddawaniu moczu, a także bóle mięśniowe, ból głowy, gorączka i ogólne złe samopoczucie.
• Opryszczkowe zapalenie mózgu – w przypadku dzieci jest najczęściej związane z pierwotnym zakażeniem HSV-1. W większości przypadków leczenie jest skuteczne, jednak infekcja może pozostawić następstwa w postaci opóźnionego rozwoju psychoruchowego lub padaczki lekoopornej.

Bibliografia

• Anzivino E et al, Zakażenie wirusem Herpes simplex w czasie ciąży i u noworodków: epidemiologia, diagnozowanie, leczenie i zapobieganie, Dermatologia po Dyplomie 2010;1(2):45-58.
• Jabłońska S, Majewski S: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo lekarskie pZWl, Warszawa 2005: 103-105, 485-489.
• Jurkowska U, Majewska A, Dmoch-Gajzlerska E, [et al.]. Zakażenie alfa-herpeswirusami u kobiet w ciąży i ryzyko okołoporodowego zakażenia płodu i noworodka. Nowa Pediatria. 2011, 3, 66-71.
• Karowicz-Bilińska A et al, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w przypadku zakażenia wirusem HSV w położnictwie, Ginekol Pol. 2015, 86, 715-717.
• Lesiak A, Narbutt J, Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej, Forum Dermatologicum 2017, tom 3, nr 4, 147–151.
• Straface G et al, Zakażenie wirusem opryszczki pospolitej podczas ciąży, Dermatologia po Dyplomie 2013;4(1):41-49.