Badanie na HIV w ciąży. Dlaczego jest tak ważne?
Z tego artykułu dowiesz się:
Badanie na HIV w Polsce jest zalecane wszystkim kobietom w ciąży. Ciężarna jednak nie musi się na nie zgodzić. Dlaczego mimo wszystko warto wykonać test? I co oznacza pozytywny wynik testu dla mającego urodzić się dziecka?
Badanie na HIV: test, który ratuje dwa życia
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia oraz rekomendacją Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na pierwszej wizycie ginekolog-położnik ma obowiązek zaproponować ciężarnej wykonanie badania w kierunku zakażenia HIV. Test należy wykonać dwukrotnie: do 10. tygodnia ciąży i między 33 a 37. tygodniem ciąży (mimo uzyskania za pierwszym razem wyniku negatywnego). Wykonanie testu zaleca się również u partnera ciężarnej.
Wynik lub fakt odmowy badania w kierunku HIV powinien być odnotowany w karcie prowadzenia ciąży i w dokumentacji lekarskiej. I nie o stygmatyzację tutaj chodzi, a o bezpieczeństwo personelu medycznego: kobietę, która nie zgodziła się na wykonanie testu w szpitalu (zwłaszcza w czasie porodu) należy traktować jak osobę zakażoną (zasada generalnej ostrożności).
Reakcje kobiet na zalecenia lekarskie bywają różne. Jedne dopisują testy na HIV do długiej listy badań do wykonania, inne z kolei nie widzą w tym sensu, skoro nie są z grup ryzyka.
Każdy z nas ma własny stereotyp osoby żyjącej z HIV. Pokutuje mit, że jest to osoba, która ma wielu partnerów, albo osoba homoseksualna, albo świadcząca usługi seksualne lub zażywająca narkotyki
– mówi dr n. med. Bartosz Szetela z Poradni Profilaktyczno-Leczniczej Wszystkich Świętych Wrocławskiego Centrum Zdrowia, a także z Kliniki Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. I dodaje:
Do zakażenia naprawdę nie trzeba dużo: wystarczy nowa partnerka lub partner, jeśli wcześniej mieli seks bez prezerwatywy z kimś niezbadanym. Tak naprawdę to dzisiaj najważniejsza droga transmisji zakażenia HIV. Nie narkotyki dożylne, tylko właśnie seks bez prezerwatywy.
Z taką stereotypową wiedzą, jak można zarazić się HIV, od lat walczą specjaliści. Faktem jest, że wśród czynników ryzyka kontakty seksualne niezabezpieczone prezerwatywą z zakażonym i nieleczonym partnerem seksualnym lub partnerem o nieznanym statusie serologicznym zajmują jedne z pierwszych miejsc. A do takich zbliżeń może dojść np. w wyniku zdrady. Kobieta może mieć w tym względzie czyste sumienie, jej parter niekoniecznie (i odwrotnie). Ludziom młodym, w wieku prokreacyjnym, zdarzają się też spontaniczne zachowania seksualne, które mogą zakończyć się ciążą. A stąd już prosta droga do zakażenia.
Jeśli ktokolwiek choć raz w życiu miał sytuację ryzykowną: właśnie seks bez prezerwatywy, zachlapanie krwią, zakłucie igłą, użycie narkotyków dożylnie, to po prostu powinien się zbadać. W przypadku rozpoznania zakażenia wdrażamy leczenie i można żyć w zdrowiu do późnej starości.
– przekonuje dr n. med. Bartosz Szetela.
Dlatego właśnie każdej kobiecie zaleca się badanie krwi na HIV. To na naszych barkach bowiem spoczywa odpowiedzialność za zdrowie i życie dziecka, które ma się urodzić. A w przypadku wirusa HIV ma to szczególnie istotne znaczenie.
Pozytywny wynik na HIV a ciąża
Wczesne wykrycie zakażenia to możliwość uzyskania szybkiej porady i leczenia oraz zapobieganie transmisji wirusa na partnera seksualnego. Najistotniejsze jednak wydaje się znaczne zmniejszenie ryzyka odmatczynej transmisji wirusa, co daje szansę na urodzenie zdrowego dziecka.
Kobieta bowiem otrzymuje przez całą ciążę leki antyretrowirusowe (ARV). Pacjentki skutecznie leczone, z wiremią HIV <50 kopii/ml, mogą rodzić siłami natury. Jeśli wiremia jest wykrywalna, niezależnie od wysokości, ciążę kończy się planowym cięciem cesarskim.
Tuż po porodzie noworodka obejmuje się diagnostyką i profilaktyką. Jest myty od razu po porodzie (w przypadku noworodków kobiet niezakażonych wirusem HIV pierwsza kąpiel powinna być odroczona). Nie może być karmiony piersią (wyjątkiem jest wiremia <50 kopii/ml uzyskana dwukrotnie w III trymestrze, w odstępie nie krótszym niż 4 tygodnie, a ostatni wynik jest z 36. tygodnia ciąży).
Nie wykonuje się też szczepienia przeciw gruźlicy (do czasu wykluczenia zakażenia wertykalnego HIV, co następuje ok. 5-6 miesiąca życia). Dziecko otrzymuje ponadto leki antyretrowirusowe.
Dzięki nowoczesnym terapiom antyretrowirusowym, które są łatwo dostępne i dobrze tolerowane, pacjenci z HIV w Polsce mają takie same szanse na zdrowe i długie życie jak osoby mieszkające w najbogatszych krajach świata. Nie ma żadnych barier, które uniemożliwiałyby im dostęp do najlepszych leków.
Badanie HIV: cena
Jeśli ciąża prowadzona jest w ramach NFZ, jest to badanie refundowane. W przypadku prowadzenia ciąży prywatnie, za test trzeba zapłacić ok. 50-60 zł.
Kobieta planująca ciążę albo będąca w niej, może też wykonać badanie bezpłatnie w Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym (PKD). Z ramienia Krajowego Centrum ds. Aids znajdują się one w większych miastach Polski. Badanie można wykonać anonimowo i bez skierowania. W przypadku szybkich testów, wynik jest dostępny w ciągu 30 minut.
PKD dają też możliwość wykonania testów przesiewowych w kierunku kiły oraz HCV.
Więcej na temat HIV przeczytasz pracach naukowych:
- Broszura Co musisz wiedzieć o HIV i AIDS bez względu na to, gdzie mieszkasz czy pracujesz, Krajowe Centrum ds. AIDS, Wydanie XV, Warszawa 2023.
- Kurek, J., Krzyżanowski, F., Lubas, S., i in. 2018. Opieka i leczenie kobiety ciężarnej zakażonej HIV. W: E. Krajewska-Kułak, W. Kułak, J. Lewko i C. Łukaszuk, red., Holistyczny wymiar współczesnej medycyny : praca zbiorowa. T.4. 208–219.
- Parczewski M, Witak-Jędra M, Aksak-Wąs B, Ciechanowski P, Zasady opieki nad osobami zarażonymi HIV, Zalecenia PTN AIDS 2024, Warszawa–Szczecin 2024.
