Ból podbrzusza w ciąży: przyczyny, objawy i postępowanie

Z tego artykułu dowiesz się:
Bol podbrzusza w ciąży niepokoi młode mamy. I choć najczęściej wynika z fizjologicznych zmian zachodzących w ciele kobiety, nie należy go bagatelizować. Może być związany z chorobami układu moczowego lub pokarmowego, a także objawem poronienia, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży.
Czym jest ból podbrzusza w ciąży?
Ból podbrzusza w ciąży to dolegliwość dość często spotykana. Budzi wiele obaw i jest częstym powodem zgłaszania się do szpitali. Warto jednak zaznaczyć, że w większości przypadków nie jest niczym niepokojącym i nie wiąże się z zagrożeniem życia kobiety i dziecka. Trzeba jednak zachować czujność i wiedzieć, kiedy zgłosić się do lekarza.
→ Sprawdź, kiedy wykonywać test ciążowy.
Fizjologiczne i patologiczne przyczyny bólu
Wśród naturalnych (fizjologicznych) przyczyn bólu podbrzusza w ciąży wymienia się:
- rozciąganie więzadeł: macicę podtrzymują więzadła i kiedy ta się powiększa, może to powodować uczucie ciągnięcia lub kłucia w dole brzucha,
- skurcze macicy (skurcze Braxtona Hicksa): są to nieregularne skurcze macicy, które mogą pojawiać się już od drugiego trymestru i są przygotowaniem organizmu do porodu,
- problemy trawienne: w ciąży często występują zaparcia, wzdęcia i zgaga, które mogą powodować bóle brzucha,
- ucisk narządów wewnętrznych przez powiększającą się macicę,
- wczesny etap ciąży: bóle brzucha, podobne do dyskomfortu odczuwanego w czasie miesiączki, mogą być jednym z pierwszych objawów ciąży.

Ale ból podbrzusza w ciąży może też być sygnałem alarmowym, którego nie wolno bagatelizować. Może oznaczać:
- poronienie lub poronienie zagrażające: ból jest wówczas dość silny i nierzadko towarzyszy mu krwawienie z dróg rodnych,
- ciążę pozamaciczną,
- odklejenie się łożyska: to poważne powikłanie ciąży, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, objawia się silnym i nagłym bólem brzucha, skurczami, krwawieniem z dróg rodnych,
- zakażenie układu moczowego,
- zapalenie wyrostka robaczkowego.
Kiedy ból podbrzusza jest normalny, a kiedy wymaga uwagi?
Jeśli ból przechodzi po odpoczynku lub nie jest na tyle dokuczliwy, że utrudnia codzienne funkcjonowanie (np. chodzenie), najpewniej jest związany z fizjologicznymi procesami zachodzącymi w organizmie w czasie ciąży.
W sytuacji gdy ból jest silny i nie ustępuje, warto skonsultować się z ginekologiem. Bezwzględnej konsultacji lekarskiej wymaga ból brzucha połączony z krwawieniem z dróg rodnych i/lub skurczami. Niepokojące są też objawy towarzyszące, np. gorączka, dreszcze, wymioty, nudności czy trudności z oddychaniem.
→ Przeczytaj również: Połóg. Co to jest?
Ból podbrzusza w różnych trymestrach ciąży
W przypadku bólu brzucha w ciąży wiele zależy od czasu jej trwania.
Ból podbrzusza w pierwszym trymestrze
W pierwszym trymestrze ciąży ból podbrzusza może być związany z zagnieżdżającym się zarodkiem (to jeden z pierwszych objawów ciąży). Odczuwany przez kobietę ból jest jednak krótkotrwały i przypomina dyskomfort odczuwany w czasie miesiączki. Kiedy podejrzewamy, że jesteśmy w ciąży lub możemy w niej być, warto wykonać test ciążowy (najlepiej w laboratorium, oznaczając poziom beta hCG).
Ból podbrzusza w pierwszych 2-3 miesiącach ciąży może też wiązać się z rozciąganiem wiązadeł podtrzymujących macicę. U kobiet narząd ten waży ok. 70 g i ma kształt gruszki, lecz kiedy dojdzie do zapłodnienia, zaczyna się powiększać. W 9 miesiącu ciąży waży 1 kg i ma 5 l pojemności. Jej rozrost może powodować dyskomfort.
Trzeba jednak mieć na uwadze, że ból podbrzusza w pierwszym trymestrze ciąży może być związany z poronieniem zagrażającym, czyli stanem podwyższonego ryzyka utraty ciąży. Nie zawsze jest silny, jednak często towarzyszy mu krwawienie z dróg rodnych. W każdym przypadku jednak wymaga konsultacji z lekarzem, który może przepisać m.in. progesteron, który zmniejsza objawy, dolegliwości i ryzyko poronienia.
→ Sprawdź, co na przeziębienie w ciąży
Zagnieżdżenie zarodka i krwawienie implantacyjne
Zagnieżdżenie zarodka to istotny moment w rozwoju ciąży. Po zapłodnieniu komórki jajowej przez plemnik, powstały zarodek przemieszcza się przez jajowód i zagnieżdża się w błonie śluzowej macicy. Ten proces jest niezwykle ważny, ponieważ umożliwia zarodkowi dalszy rozwój i otrzymywanie niezbędnych składników odżywczych od matki.
W tym okresie może nastąpić krwawienie implantacyjne, które związane jest z uszkodzeniem drobnych naczyń krwionośnych w czasie zagnieżdżania się zarodka. Jest mniej intensywne niż typowe krwawienie miesiączkowe. Wydzielina może mieć kolor jasnoróżowy lub brązowy. Nie ma w niej skrzepów. Niekiedy może mu towarzyszyć lekki ból podbrzusza.
→ To może Cię zainteresować: Śluz w ciąży: co warto wiedzieć?
Ciąża pozamaciczna – objawy i zagrożenia
Ciąża pozamaciczna (ciąża ektopowa) jest rozpoznawana wówczas, gdy rozwijający się zarodek zagnieździ się poza błoną śluzową jamy macicy (najczęściej w jajowodzie). Jest stanem potencjalnie zagrażającym życiu i kończy się poronieniem (takiej ciąży nie można utrzymać).
Na początku kobieta nie jest w stanie wychwycić objawów ciąży pozamacicznej. Brak miesiączki i dodatni test ciążowy wskazują na to, że doszło do zapłodnienia, jednak w badaniu USG nie widać płodu w jamie macicy. Po czasie jednak pojawiają się jednostronny ból brzucha oraz plamienia. Jeśli dojdzie do pęknięcia jajowodu, ból może znacząco się nasilić.
→ To może Cię zainteresować: Ból brzucha u dziecka. Kiedy udać się do lekarza?
Poronienie – jak rozpoznać?
O poronieniu mówi się, kiedy samoistnie dochodzi do utraty ciąży przed 22. tygodniem. Może wystąpić z różnych przyczyn (m.in. genetycznych, hormonalnych, anatomicznych, immunologicznych). Poronienie może być też związane z zakażeniami, m.in. toksoplazmozą lub cytomegalią.
Część poronień jest bezobjawowa, co oznacza, że kobieta w trakcie USG dowiaduje się, że serce dziecka przestało bić. Utrata ciąży może też przebiegać z dolegliwościami bólowymi odczuwanymi w dole brzucha (mogą być typu skurczowego), jak również krwawieniem z dróg rodnych.
Ból podbrzusza w drugim trymestrze
W drugim trymestrze ciąży rosnący brzuch i macica coraz bardziej uciskają na narządy wewnętrzne, co może powodować dyskomfort. Znacznie już obciążony kręgosłup często też objawia się bólami w okolicach lędźwiowych, które mogą promieniować do okolic brzucha.

Rozciąganie więzadeł macicy
W drugim trymestrze ciąży brzuch znacznie się powiększa, co wiąże się z rozciąganiem więzadeł macicy (podobnie jak było to na początku ciąży). To może powodować ból w podbrzuszu, często odczuwany jako kłucie lub ciągnięcie (może się nasilać podczas zmiany pozycji, kaszlu lub kichania). Ból może też promieniować do pachwin, zwłaszcza przy nagłych ruchach. Dyskomfort jest o tyle większy, że powiększająca się macica może powodować uczucie pełności i ciężkości.
Infekcje dróg moczowych – objawy i leczenie
Zapalenie dróg moczowych to dość częsty problem dotykający kobiety w ciąży. Zmiany hormonalne (m.in. zmniejszają napięcie mięśni moczowodów i miedniczek), powiększająca się macica uciskająca na moczowody (utrudnia odpływ moczu z nerek) oraz osłabiona odporność sprzyjają rozwojowi bakterii w układzie moczowym.
Typowe objawy ostrego zapalenia pęcherza to:
- częste oddawanie moczu (uczucie parcia na pęcherz),
- ból podczas oddawania moczu (pieczenie, kłucie),
- krwiomocz (czerwone zabarwienie moczu),
- ból w podbrzuszu (szczególnie w okolicy pęcherza),
- gorączka (nie zawsze występuje, ale może towarzyszyć bardziej zaawansowanym infekcjom),
- osłabienie (ból głowy, dreszcze).
Nierzadko jednak zapalenie układu moczowego u kobiet w ciąży jest bezobjawowe, a infekcja zostaje rozpoznana na podstawie badania ogólnego moczu. Wdrożenie leczenia jest bardzo ważne, gdyż zakażenie może zagrażać zarówno kobiecie (urosepsa), jak i dziecku (nieleczone infekcje mogą prowadzić do przedwczesnych porodów, małej masy urodzeniowej dziecka, a nawet poronienia).
→ Przeczytaj również: Czego nie jeść w ciąży? Kompletny przewodnik dla przyszłych mam
Zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży
Zapalenie wyrostka robaczkowego, choć nie jest częstym powikłaniem ciąży, stanowi poważne zagrożenie dla matki i dla rozwijającego się dziecka. Zmiany anatomiczne w czasie ciąży oraz specyficzne objawy mogą utrudnić diagnozę i prowadzić do opóźnień w leczeniu.
Rosnąca macica może przesuwać wyrostek robaczkowy ku górze, co powoduje, że ból (o charakterze stałym lub okresowym o umiarkowanym nasileniu) nie zawsze lokalizuje się w typowej okolicy. Powiększony brzuch utrudnia ponadto dokładne badanie palpacyjne. Dodatkowo wiele objawów zapalenia wyrostka, np. bóle brzucha, brak apetytu, zaparcia czy nudności, może być mylone z typowymi dolegliwościami ciążowymi.
Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego w ciąży najczęściej wiąże się z operacją (klasyczną albo z zastosowaniem małoinwazyjnych technik laparoskopowych, co zależy od zaawansowania ciąży i stanu zdrowia kobiety).
Ból podbrzusza w trzecim trymestrze
Trzeci trymestr ciąży to czas, kiedy organizm zaczyna powoli przygotowywać się do porodu. Kobieta może wówczas doświadczać różnych dolegliwości.
Skurcze Braxtona-Hicksa (skurcze przepowiadające)
Skurcze Braxtona-Hicksa, nazywane również skurczami przepowiadającymi, są to nieregularne skurcze macicy, które mogą pojawić się już w drugim trymestrze ciąży, ale najczęściej nasilają się w trzecim. Są zjawiskiem fizjologicznym i przygotowują macicę do porodu. Pojawiają się sporadycznie i są nieregularne. Trwają kilka sekund i nie nasilają się z czasem. Kobiety nierzadko odczuwają je jako twardnienie brzucha.
Przedwczesny poród – objawy i postępowanie
O przedwczesnym porodzie mówi się, gdy poród następuje przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. Objawy nie różnią się najczęściej od tych, które zwiastują poród o czasie. Jest jednak zdecydowanie bardziej ryzykowny, bo dziecko urodzone przedwcześnie może nie być gotowe do życia poza łonem matki. U noworodka mogą wystąpić problemy z oddychaniem (niedojrzałe płuca mogą mieć trudności z rozprężaniem się), zaburzenia temperatury ciała oraz problemy z karmieniem. Wyższe jest też ryzyko infekcji (zakażenie może być też jedną z przyczyn przedwczesnego porodu).
Przedwczesne odklejenie się łożyska
Jest to poważne powikłanie ciąży, które polega na częściowym lub całkowitym oderwaniu się łożyska od ściany macicy przed porodem. To z kolei prowadzi do zaburzeń ukrwienia płodu. Może być wywołane m.in. przez urazy brzucha, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów przez kobietę, zaburzenia krzepnięcia krwi.
Objawy przedwczesnego odklejenia się łożyska mogą być bardzo różne. Najczęściej występują:
- krwawienie z dróg rodnych (krew może być jasnoczerwona lub ciemna, w zależności od miejsca odklejenia),
- ból w podbrzuszu (ostry, stały lub pojawiający się okresowo),
- twardy brzuch (macica może być napięta i bolesna przy dotyku),
- brak ruchów płodu (w przypadku odklejenia łożyska płód może nie otrzymywać wystarczającej ilości tlenu, co może prowadzić do zmniejszenia jego aktywności).
Przedwczesne odklejenie łożyska jest stanem nagłym, który wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Patologiczne przyczyny bólu podbrzusza w ciąży
Ból podbrzusza w ciąży może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.
Stan przedrzucawkowy – objawy i ryzyko
Stan przedrzucawkowy, zwany również preeklampsją, to poważne powikłanie ciąży, które może pojawić się po 20. tygodniu ciąży. Charakteryzuje się nadciśnieniem tętniczym i obecnością białka w moczu. Jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany i leczony, może prowadzić do poważnych powikłań. Bywa, że ma przebieg bezobjawowy, jednak często pojawiają się różne dolegliwości, zwłaszcza:
- wysokie ciśnienie tętnicze (wartości powyżej 140/90 mm Hg budzą niepokój),
- białkomocz,
- obrzęki (początkowo pojawiają się obrzęki kostek i stóp, później mogą obejmować całą kończynę dolną, a nawet twarz),
- bóle głowy
- zaburzenia widzenia (mroczki przed oczami, zaburzenia ostrości widzenia, światłowstręt),
- ból w nadbrzuszu (może być odczuwany jako tępy ból lub uczucie pełności),
- nudności i wymioty,
- zmniejszenie ilości moczu.
Ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego zwiększają: nadciśnienie tętnicze w wywiadzie, choroby nerek, cukrzyca, otyłość, ciąża mnoga, wiek powyżej 35. roku życia, choroby autoimmunologiczne.
Kamica nerkowa i kolka jelitowa w ciąży
Hormonalne zmiany, zwiększona objętość krwi i zmiany w metabolizmie wapnia sprzyjają tworzeniu się kamieni nerkowych. Objawem kamicy jest silny, kolkowy ból, zazwyczaj odczuwany po jednej stronie pleców, promieniujący do boku brzucha, pachwiny i podbrzusza. Mogą mu towarzyszyć objawy przypominające zapalenie pęcherza moczowego (częstomocz, nudności).
Z kolei kolka jelitowa w ciąży często związana jest ze zmianami hormonalnymi, uciskiem macicy na jelita oraz zmianami w diecie. Tu dominujący jest ból odczuwany w różnych częściach brzucha i towarzyszą mu wzdęcia, zaparcia lub biegunka.
Różnicowanie tych dwóch schorzeń może być trudne, zwłaszcza w ciąży, kiedy wiele objawów się nakłada. Lekarz na podstawie badania fizykalnego, wywiadu i dodatkowych badań (badanie moczu, USG) będzie w stanie postawić prawidłową diagnozę.
Jak radzić sobie z bólem podbrzusza w ciąży?
W pierwszej kolejności należy odpocząć i bacznie obserwować swoje ciało. Jeśli ból się nasila, nie ustępuje lub pojawią się dodatkowe objawy, należy zgłosić się do lekarza. Pilnej konsultacji zawsze wymaga połączenie bólu i krwawienia z dróg rodnych.
Domowe sposoby na łagodzenie bólu:
- relaksacja (głębokie oddychanie, medytacja lub joga),
- ciepłe okład (ciepło pomaga rozluźnić mięśnie i zmniejszyć ból),
- lekkostrawna dieta,
- ciepła kąpiel.
Najczęściej zadawane pytania o ból podbrzusza w ciąży
Czy ból podbrzusza po stosunku jest normalny?
W ciąży organizm kobiety przechodzi wiele zmian, a macica powiększa się, co może powodować delikatne rozciąganie więzadeł i lekkie bóle. Współżycie może nasilić te dolegliwości.
Jak odróżnić ból menstruacyjny od bólu w ciąży?
Różnicowanie między bólem menstruacyjnym a bólem w ciąży może być trudne, zwłaszcza na początku ciąży, ponieważ oba mogą powodować podobne dolegliwości w dolnej części brzucha. Ból menstruacyjny bywa jednak silniejszy. Towarzyszą mu objawy takie jak rozdrażnienie, zmęczenie, bóle głowy, wzdęcia. Z kolei ból podbrzusza w ciąży może być bardziej ciągły, tępy lub kłujący.
Czy kłujący ból brzucha zawsze oznacza problem?
Nie, kłujący ból brzucha w ciąży nie zawsze oznacza poważny problem. Często jest to normalne zjawisko związane ze zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety w ciąży. Jednak trzeba zgłosić się do lekarza, gdy ból jest bardzo silny i nie ustępuje po odpoczynku i/lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy (krwawienie, gorączka, skurcze macicy, które nie ustępują po odpoczynku).