Montessori: metoda, która rozwija potencjał dziecka
Z tego artykułu dowiesz się:
Montessori. Co to jest?
- Maria Montessori (1870-1952) sformułowała zasady i praktyczne metody pedagogiczne, które umożliwiają pełny rozwój młodego człowieka.
- W jej przekonaniu, każde dziecko w wieku poniżej 6 lat ma umysł chłonny jak gąbka, który bez problemu przyswaja wrażenia i doświadczenia ze swojego otoczenia.
- Zdaniem Montessori każde dziecko ma swoją osobowość, własny rytm życia i specyficzne cechy. I to ono sięga po wiedzę.
- Rolą rodzica nie jest bycie nauczycielem, a obserwatorem. Jego zadaniem jest przygotowanie otoczenia umożliwiającego naukę.
- Metoda Montessori pozwala rozwinąć dzieciom samodzielność i zamiłowanie do nauki. Zwiększa też ich pewność siebie i poczucie własnej wartości.
- Dzieci same wybierają aktywności i same decydują, jak długo chcą ją wykonywać.
- Podstawowym założeniem pedagogiki Marii Montessori jest jednak zaspokojenie potrzeb emocjonalnych. Dzieci muszą się czuć kochane miłością bezwarunkową.
→ Przeczytaj również: Jak usprawnić proces adaptacji w przedszkolu?
Myli się ten, kto uważa, że wychowywać dziecko metodą Montessori potrzeba drogich zabawek i mnóstwa czasu. Dowodzą tego książki “Montessori. Ćwiczenia i zabawy dla maluchów” oraz “Montessori w domu. 80 zabaw edukacyjnych dla dzieci od 3 do 7 lat“. Znajdziemy w nich mnóstwo wskazówek i podpowiedzi, jak zachęcić dziecko do pracy i rozwoju. Zostały one dostosowane do potrzeb i możliwości dziecka, by wspierać jego samodzielność, budować pewność siebie i uczyć wrażliwości na otoczenie. Można je wykonywać w domu i na podwórku czy na spacerze.
Aktywności proponowane w przywołanych tytułach obejmują zajęcia plastyczne, dopasowywanie przedmiotów, odkrywanie świata dźwięków i naukę umiejętności praktycznych. To niezwykle ważne lekcje, zwłaszcza w dzisiejszym świecie, w którym do głosu dochodzi kryzys wartości, a zmiany zachodzą w zastraszającym tempie. Dostrzegają to nauczyciele, dla których metoda Montessori w szkole stała się wiodącym sposobem nauki młodego pokolenia.
Montessori w XXI wieku
W dobie urządzeń cyfrowych, gdy wszystko można obliczyć, sprawdzić, dowiedzieć się przez i-Padʼa czy iPhoneʼa za pomocą przesuwania palcem po ekranie, dzieci są mniej kreatywne, mniej niezależne i przebodźcowane.
Przedszkole Montessori uczy poprzez dotyk i manipulację przedmiotami. Jest to niezbędny proces do budowania inteligencji i rozwoju mózgu. Urządzenia elektroniczne są w takich placówkach tylko dodatkiem i urozmaiceniem. Nie zastąpią bowiem doświadczania i eksperymentowania na realnych przedmiotach.
Młodzi ludzie czują się też dziś zagubieni. Miewają trudności w odróżnianiu dobra od zła. A dziecko musi być odporne na niepożądane działania zewnętrzne. Powinno zbudować silny charakter i mieć świadomość tego, co jest dobre, a co złe. W otoczeniu Montessori jest to możliwe, dzięki dążeniu do samodyscypliny, kiedy dziecko uczy się na błędach, ma możliwość dokonywania wyborów i zna ich konsekwencję.
Rodzice i nauczyciele w Montessori są przewodnikami. Towarzyszą dziecku podczas zdobywania wiedzy. W szkole nie wystawiają ocen, nie przyklejają etykiet, nie stawiają barier dzieciom zdolnym tylko dlatego, że wybiegają ponad program. Przygotowują jedynie pole do rozwoju, pokazują narzędzia pracy. W takim systemie edukacyjnym dzieci nie tylko szanują nauczycieli, ale również same sobie zawdzięczają, to co potrafią.
Poszanowanie godności dzieci to jedna z podstawowych założeń pedagogicznych Marii Montessori. Jeśli traktujmy dzieci z szacunkiem, to pozwalamy im na samodzielność oraz dopuszczamy możliwość odmowy współpracy czy niechęci do wykonywania pewnych czynności. Jest to jeden z trudniejszych aspektów w edukacji Montessori, ale właśnie tak budowana jest asertywność.
Maria Montessori szła w kierunku pobudzenia trwałej mądrości, co z natury jest kotwicą, filarami i fundamentem charakteru. A przecież niemal każdy z nas chce, by nasze dziecko, gdy dorośnie kierowało się życiową mądrością, było kreatywne, asertywne i samo o sobie stanowiło. Ale to się nie stanie, jeśli będziemy wymagać bezwzględnego posłuszeństwa i podporządkowania.
Montessori: nauka świata i emocji
Dzieci za pomocą metody Montessori poznają wartości świata naturalnego. Dostrzegają wartość “małych rzeczy”, potrafią zbudować coś z niczego, zaopiekować się zwierzęciem i dostrzec matematykę, geografię i język w otaczającym ich świecie. Pracują, bawią się życiem, a nie wymyślonymi przez dorosłych gadżetami czy zabawkami. W Montessori umożliwia się dziecku zrozumienie siebie, swoich wartości, swoich potrzeb poprzez koncentrację, skupienie, wybory, harmonię w otoczeniu i działaniu.
Harmonia i spokój, do którego się dąży w otoczeniu Montessori, jest antidotum na zwariowany świat. Lekcje ciszy w Montessori, brak głośnych zabawek czy postawa nauczyciela pracującego w zwolnionym tempie ma wpłynąć na wyciszenie i koncentrację dziecka. Porządek w otoczeniu przenosi się na życie wewnętrzne.
Według Montessori podstawą do rozwoju dziecka jest przygotowane, bezpieczne otoczenie, w którym dziecko może swobodnie się poruszać, oraz nauczyciel i rodzic jako przewodnicy. Zadaniem otoczenia nie jest jednak formowanie dziecka na czyjeś podobieństwo, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie i swoich potencjałów.
Atmosfera swobody i wolności, niekrępowanie naturalnej aktywności dziecka, sprzyja pełnemu rozwojowi oraz wzmacnia poczucie pewności siebie. Tworząc takie środowisko możemy wspólnie podjąć próbę zmiany świata lub przygotować swoje dzieci na trudy, które mogą ich spotkać w życiu.
Zabawki w duchu Montessori
Zabawki Montessori to nie tylko przedmioty do zabawy, ale przede wszystkim narzędzia edukacyjne, które wspierają naturalną ciekawość dziecka i pomagają mu w rozwoju. Ich głównym celem jest umożliwienie dziecku samodzielnego działania i odkrywania świata poprzez zabawę.
Przykładowe zabawki Montessori to:
- ramki sensoryczne – to drewniane ramki z różnymi wypełnieniami (np. guzikami, sznurkami, papierem ściernym), które pozwalają dziecku poznawać różne faktury,
- wieże z kolorowych klocków – pomagają dziecku w nauce sortowania, liczenia i ćwiczeniu zdolności manualnych,
- instrumenty muzyczne – małe bębenki, dzwonki czy drewniane marakasy rozwijają poczucie rytmu i muzykalność,
- puzzle drewniane – pomagają dziecku w rozwijaniu zdolności logicznego myślenia i koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- przybory do przelewania – miski i kubeczki pozwalają dziecku eksperymentować z wodą i innymi substancjami, rozwijając zmysł dotyku i postrzeganie przestrzenne.
Jak wybrać odpowiednie zabawki Montessori?
Wybieraj zabawki dostosowane do wieku i umiejętności dziecka. Obserwuj, czym się interesuje się i weź pod uwagę jego potrzeby. Bardzo ważna jest też jakość wykonania zabawek i ich naturalny wygląd.
Tu dobrym przykładem są zabawki Fisher-Price Wood. Wykonane są z drewna pozyskiwanego w zrównoważony sposób z certyfikatem Forest Stewardship Council® (FSC®). Pomalowano je nietoksycznymi farbami, zachowują stonowaną kolorystykę, by nie obciążać narządu wzroku jaskrawymi barwami. Są solidne i trwałe, więc kiedy dziecko z nich wyrośnie, mogą być przekazane kolejnemu dziecku.
Drewniane zabawki Fisher-Price rozwijają wiele kompetencji, m.in. ciekawość i poznawanie, umiejętności ruchowe oraz rozumienie zasady przyczyny i skutku. Stymulują rozwój sensoryczny i umiejętność rozróżniania faktur oraz kształtów.
Do wyboru są:
- zestawy do budowania, układania i sortowania, np. Drewniana piramidka Kolorowe kwiatki – to klasyczna zabawka, która wspiera rozwój zręczności oraz umiejętność rozwiązywania problemów,
- puzzle i zabawki do dopasowywania, np. Drewniane puzzle – Kosmos, Mandala – drewniana układanka – rozwijają zręczność i zdolności manualne dzieci,
- zestawy i instrumenty, np. Drewniany muzyczny stoliczek – pomagają rozwijać koordynację ręka-oko, zręczność i zdolności sensoryczne oraz motoryczne,
- zestawy do odgrywania ról i naśladowania (Kosz piknikowy, Mały ogrodnik i Mały majsterkowicz) – rozwijają wyobraźnię i kreatywność, zachęcają do zabawy w naśladowanie i wymyślanie opowieści.
