Szczepienia na grypę – 5 powodów, dla których warto je robić co roku

Szczepienia na grypę u dzieci to jeden z najskuteczniejszych sposobów ochrony najmłodszych przed poważnymi powikłaniami tej choroby. Nie jest ona, jak się powszechnie sądzi, zwykłym przeziębieniem. Zdarza się, że jej przebieg jest ciężki i dziecko wymaga hospitalizacji. Co warto wiedzieć na temat szczepionki przeciwko grypie? 

1. Szczepienia chronią przed powikłaniami grypy u dzieci

Grypa to choroba zakaźna o ostrym przebiegu. Wywołuje ją wirus grypy typu A lub B, a najwięcej zachorowań notuje się od października do kwietnia. Jej objawy to wysoka gorączka, ból głowy, osłabienie, złe samopoczucie, rzadziej suchy kaszel, ból gardła i katar.

→ Przeczytaj również: Jak zbić gorączkę u dziecka?

I choć ktoś może powiedzieć, że niczym nie różni się to od przeziębienia, grypa to jedna z poważniejszych chorób. To, co najbardziej niepokoi, to ryzyko powikłań, m.in. nadkażeń bakteryjnych lub niewydolności układu krążenia.

Powikłania grypy u dzieci:

• ostre zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie oskrzeli,
• pierwotne wirusowe oraz wtórne bakteryjne zapalenie płuc,
• zapalenie tchawicy,
• podgłośniowe zapalenie krtani.

U niektórych dzieci, szczególnie w przypadku zakażenia wirusem grypy typu B, może wystąpić łagodne zapalenie mięśni, a w rzadkich przypadkach uszkodzenie nerek. Do poważniejszych powikłań należą: zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia oraz zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego (drgawki gorączkowe, encefalopatia, poprzeczne zapalenie rdzenia, a także zespoły Guillain–Barrégo i Reye’a).

Według szacunków WHO co roku na grypę i zakażenia wirusami grypopodobnymi choruje od 330 mln do 1,575 mld ludzi na całym świecie, a umiera od 500 tys. do 1 mln osób.

Głównym celem szczepień przeciw grypie dla dzieci jest zapewnienie ochrony przed ciężkim przebiegiem choroby i groźnymi powikłaniami, które mogą wymagać hospitalizacji. Nawet jeśli dziecko zaszczepione przeciwko grypie zachoruje, przebieg infekcji jest zazwyczaj znacznie łagodniejszy, a ryzyko powikłań zdecydowanie mniejsze.

Szczepienie to najskuteczniejsza forma zapobiegania grypie oraz ochrony przed jej ciężkim przebiegiem i powikłaniami. Jesień to idealny moment, aby się zaszczepić, bo sezon dopiero się rozpoczyna. W zeszłym roku obserwowaliśmy dwie duże fale zachorowań na grypę, najpierw podtypem A – w styczniu, a następnie B w lutym

– mówi dr n. med i n. o zdrowiu Natalia Wrzosek, farmaceutka.

Szczepienia przeciw grypie są refundowane. Osoby dorosłe mogą trzymać receptę na szczepionkę z odpłatnością 50% do wysokości limitu refundacji, co oznacza, że koszt szczepionki to ok. 26 zł. Seniorzy z kolei mają prawo do bezpłatnych szczepień przeciw grypie, RSV, a część z nich również przeciw pneumokokom i półpaścowi. Pacjent może przyjść do apteki, poprosić o receptę i umówić się na szczepienie, bez konieczności wcześniejszej wizyty u lekarza. Realizacja szczepienia zależy od dostępności terminów w danej aptece

– dodaje.

2. Szczepienia na grypę dla dzieci do 18. roku życia są bezpłatne

W Programie Szczepień Ochronnych na rok 2025 wśród szczepień zalecanych jest szczepienie na grypę. Dla dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia zarówno preparat, jak i jego podanie są bezpłatne. By jednak odebrać preparat w aptece, potrzebna jest recepta wystawiona przez lekarza. Przed podaniem szczepionki konieczne jest również badanie kwalifikacyjne, podczas którego pediatra ocenia stan zdrowia dziecka i wyklucza ewentualne przeciwwskazania do szczepienia.

→ Dowiedz się, kiedy rodzicom rodzicom przysługuje opieka nad chorym dzieckiem?

Obecnie w Polsce dla dzieci dostępne są dwie szczepionki przeciwko grypie: Influvac Tetra oraz Vaxigrip Tetra. Oba preparaty należą do grupy czterowalentnych szczepionek przeciw grypie, co oznacza, że zapewniają ochronę przed czterema szczepami wirusa grypy zawartymi w ich składzie. Podaje się je w formie zastrzyku – domięśniowo lub podskórnie. Szczepionka przeciwko grypie w formie donosowej (przeznaczona dla najmłodszych, które źle reagują na zastrzyk), obecnie jest w Polsce niedostępna.

Szczepionka zapewnia skuteczną ochronę przed zachorowaniem na grypę po około dwóch tygodniach od jej podania, a odporność utrzymuje się przez cały sezon grypowy. Dzieciom, które ukończyły 8. rok życia, podaje się jedną dawkę preparatu. Dzieciom w wieku od 6. miesiąca do 8. roku życia, które są szczepione przeciwko grypie po raz pierwszy, zaleca się podanie dwóch dawek szczepionki przeciw grypie w odstępie co najmniej czterech tygodni, aby uzyskać optymalną ochronę i pełną odpowiedź immunologiczną organizmu.

→ To ważne: Szczepienia – temat, który dzieli, porusza i niepokoi

3. Szczepienie przeciw wirusowi grypy powinno się powtarzać co roku

Ponieważ wirus grypy szybko mutuje, odporność po szczepieniu z poprzedniego roku może być niewystarczająca, dlatego zaleca się coroczne szczepienia. Naukowcy monitorują wirusy grypy na całym świecie, pobierając próbki od chorych osób i analizując, które warianty są najbardziej rozpowszechnione. Na podstawie tych danych oraz modeli przewidujących, które szczepy prawdopodobnie będą dominować w nadchodzącym sezonie, WHO co roku aktualizuje skład szczepionek.

Trzeba też pamiętać, że odporność organizmu po szczepieniu w ciągu 6–12 miesięcy stopniowo słabnie. Powtarzanie szczepienia pozwala więc utrzymać odpowiedni poziom przeciwciał.

To może Cię zainteresować → Szczepienie na krztusiec w ciąży: co warto wiedzieć?

4. Podanie szczepionki zmniejsza ryzyko przenoszenia wirusa w rodzinie i przedszkolu

Podanie szczepionki przeciwko grypie nie tylko chroni dziecko przed zachorowaniem, ale także znacząco zmniejsza ryzyko przenoszenia wirusa grypy w środowisku domowym i przedszkolnym. Oznacza to, że szczepiąc dziecko przeciwko grypie, chronimy również osoby z jego otoczenia – szczególnie te, które nie mogą zostać zaszczepione, np. noworodki lub osoby w trakcie aktywnego leczenia choroby nowotworowej.

Grypa bardzo łatwo się rozprzestrzenia, zwłaszcza w dużych grupach dzieci, dlatego nierzadko zdarza się, że chorują całe grupy przedszkolne. Każda rodzina ma inną sytuację zdrowotną, dlatego szczepienia przeciw grypie dla dzieci to nie tylko indywidualna ochrona, ale także realny sposób na przerwanie łańcucha transmisji wirusa i zwiększenie bezpieczeństwa całej społeczności

– mówi dr n. med i n. o zdrowiu Natalia Wrzosek.

5. Szczepienie na grypę jest rekomendowane dla dzieci z grup ryzyka

Zgodnie z zaleceniami American Academy of Pediatrics (AAP), szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci z przewlekłymi chorobami, które zwiększają ryzyko powikłań w przebiegu grypy. Do tej grupy należą m.in.:

• dzieci chorujące na astmę lub inne przewlekłe choroby płuc, w tym mukowiscydozę,
• pacjenci z istotnymi wadami serca o znaczeniu hemodynamicznym,
• dzieci w stanie immunosupresji (np. po leczeniu onkologicznym lub transplantacji),
• osoby zakażone wirusem HIV,
• pacjenci z hemoglobinopatiami (m.in. anemią sierpowatokrwinkową),
• dzieci wymagające długotrwałego stosowania aspiryny lub preparatów zawierających salicylany (np. w przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów lub zespołu Kawasaki), ponieważ u nich zakażenie grypą zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a,
• osoby z zaburzeniami funkcji nerek i wątroby, w tym z przewlekłą niewydolnością tych narządów,
• dzieci z chorobami metabolicznymi, m.in. cukrzycą,
• pacjenci z zaburzeniami neurologicznymi lub neurorozwojowymi, urazami rdzenia kręgowego, zaburzeniami napadowymi czy chorobami nerwowo-mięśniowymi, które mogą upośledzać funkcje układu oddechowego.

FAQ – Szczepienie przeciw grypie: najczęstsze pytania i odpowiedzi

Dlaczego warto szczepić się przeciw grypie?

Szczepienie przeciw wirusowi grypy to najskuteczniejszy sposób zapobiegania zachorowaniu i powikłaniom po grypie. Chroni nie tylko osobę zaszczepioną, ale także jej bliskich, ograniczając transmisję wirusa w rodzinie, pracy czy szkole.

Czy szczepienie przeciw grypie jest obowiązkowe?

Nie, należy do szczepień zalecanych, ale jest rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Pediatryczne, Ministerstwo Zdrowia i Światową Organizację Zdrowia (WHO), zwłaszcza dla dzieci, seniorów, kobiet w ciąży i osób z chorobami przewlekłymi.

Kiedy najlepiej się zaszczepić?

Najlepszy moment to początek sezonu grypowego – od września do listopada, ale można szczepić się nawet później, dopóki wirus krąży w populacji (zazwyczaj do marca–kwietnia). Odporność rozwija się po około 2 tygodniach od podania szczepionki.

Czy można się zarazić grypą od szczepionki?

Nie. Stosowane w Polsce szczepionki przeciwko grypie są inaktywowane, czyli nie zawierają żywego wirusa. Nie mogą więc wywołać grypy. Ewentualne osłabienie lub stan podgorączkowy to naturalna reakcja układu odpornościowego.

Zobacz także

Witaminy z grupy B w ciąży: rola, zapotrzebowanie i suplementacja

Zaszczepiłam się wczoraj, a dziś mam objawy grypy. Co to znaczy?

Prawdopodobnie wirus grypy lub inny wirus odpowiedzialny za przeziębienie był już w organizmie przed szczepieniem. Szczepionka nie działa natychmiast. Potrzebuje ok. 10–14 dni, by wytworzyć ochronę. Objawy mogą wynikać z innej infekcji dróg oddechowych.

Dlaczego trzeba szczepić się co roku?

Wirus grypy mutuje, tworząc nowe szczepy. Co roku WHO rekomenduje nowy skład szczepionek dopasowany do aktualnych wariantów. Odporność po szczepieniu trwa jeden sezon.

Czy szczepienie przeciw grypie jest bezpieczne?

Tak. Szczepionki przeciwko grypie są dokładnie przebadane, dopuszczone przez Europejską Agencję Leków (EMA) i stosowane na całym świecie od dziesięcioleci. Działania niepożądane są łagodne, najczęściej to ból ramienia, niewielka gorączka lub uczucie zmęczenia.

Czy dzieci mogą być szczepione przeciw grypie?

Tak, dzieci powyżej 6. miesiąca życia mogą i powinny być szczepione. Dzieci szczepione po raz pierwszy otrzymują dwie dawki w odstępie co najmniej 4 tygodni, a starsze tylko jedną dawkę.

Czy szczepienie przeciw grypie można wykonać w aptece?

Tak, jednak dotyczy to wyłącznie osób dorosłych. Od sezonu 2024/2025 farmaceuci mogą wystawić receptę na szczepionkę, przeprowadzić kwalifikację oraz wykonać samo szczepienie. Wystarczy umówić się na termin w aptece. Wiele szczepionek jest refundowanych lub bezpłatnych (np. dla dzieci i seniorów).

Czy można szczepić się jednocześnie przeciw grypie i COVID-19?

Tak. Badania potwierdzają bezpieczeństwo i skuteczność jednoczesnego podania obu szczepionek. Można je przyjąć tego samego dnia w dwa różne ramiona albo w jedno ramię przy zachowaniu 2 cm odstępu.

Czy szczepienie przeciw grypie ma sens, jeśli ktoś rzadko choruje?

Tak, ponieważ grypa może przebiegać bezobjawowo, ale nadal zarażać innych. Poza tym nawet osoby „odporne” mogą doświadczyć groźnych powikłań, np. zapalenia płuc, mięśnia sercowego lub ucha środkowego.

Czy kobiety w ciąży mogą się szczepić przeciw grypie?

Tak, szczepienie jest zalecane i refundowane na każdym etapie ciąży. Chroni zarówno kobietę, jak i noworodka przez pierwsze miesiące życia.

Czy szczepionka przeciw grypie wchodzi w interakcje z lekami?

Nie ma istotnych interakcji z większością leków. Jeśli ktoś przyjmuje leki immunosupresyjne lub cytostatyki, warto skonsultować się z lekarzem w sprawie optymalnego momentu szczepienia.

Czy szczepienie może pogorszyć stan zdrowia przy przewlekłej chorobie?

Wręcz przeciwnie, osoby z chorobami przewlekłymi (np. astmą, cukrzycą, chorobami serca czy nerek) są w grupie ryzyka powikłań grypy, dlatego szczepienie jest im szczególnie zalecane.

Czy dzieci i dorośli otrzymują tę samą szczepionkę?

Najczęściej tak, choć dawka i sposób podania mogą się różnić. W Polsce stosuje się głównie preparaty Influvac Tetra i Vaxigrip Tetra, chroniące przed czterema szczepami wirusa grypy.

Czy szczepionka przeciw grypie jest darmowa?

Dla dzieci do 18. roku życia szczepienia przeciw grypie są bezpłatne. Dorośli mogą skorzystać z refundacji (50% odpłatności do limitu), a seniorzy z bezpłatnych szczepionek w ramach uprawnień dodatkowych.

Czy szczepienia przeciw grypie naprawdę działają?

Tak. Skuteczność szczepionki zależy od zgodności szczepów w danym sezonie, ale wciąż zmniejsza ryzyko zachorowania o 40–70% i znacząco ogranicza ciężki przebieg oraz hospitalizacje.

Czy to prawda, że po szczepieniu częściej się choruje?

Nie. Takie przekonanie to mit. Osoby szczepione mają lepiej przygotowany układ odpornościowy, dzięki czemu łagodniej przechodzą infekcje wirusowe i szybciej wracają do zdrowia.

Bibliografia

1. A. J. Sybilski, A. Mastalerz-Migas, T. Jackowska, J. Woroń, E. Kuchar, Z. Doniec,  Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2023; 19 (4), s. 273–283.
2. P. Kudłacz, Szczepienie przeciwko grypie dzieci – od kiedy można szczepić, Medycyna Praktyczna [dostęp on-line: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/65166,szczepienie-przeciwko-grypie-dzieci-od-kiedy-mozna-szczepic, 28.10.2025 r.]
3. M. Makowiec‑Dyrda, Zapobieganie, rozpoznawanie i leczenie grypy, Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Kraków 2019.