Rozstanie rodziców a dziecko. Jak mu pomóc? - Mamywsieci.pl

Rozstanie rodziców a dziecko. Jak mu pomóc?

dziecko a rozwód rodziców

Rozstanie rodziców to dla dziecka zawsze życiowa rewolucja. Zmienia się wszystko. I choć zdaniem niektórych najmłodsi łatwo adaptują się do nowych sytuacji, w tej kwestii trzeba być szczególnie uważnym. Jak rozmawiać z dzieckiem o rozstaniu? Czego nie robić? I jak pomóc dziecku zmierzyć się ze zmianą? Pytam o to Annę Kubiak, psychologa dziecięcego.

Rozwód najczęściej poprzedzają kłótnie. Jakie emocje targają dzieckiem, które słyszy podniesione głosy rodziców?

Anna Kubiak psycholog
dr Anna Kubiak, archiwum prywatne

dr Anna Kubiak*: Może to być napięcie, smutek, ale też niepokój lub strach…

… nawet kiedy rodzice kłócą się w drugim pokoju?

To nie jest tak, że dziecko bawiąc się w pokoju albo nie pokazując reakcji na kłótnię rodziców, nie słyszy i nie przeżywa tej kłótni. Często nie doceniamy, jak bardzo dzieci są świadome i jak wiele wiedzą o relacjach między rodzicami. A z drugiej strony dzieci potrafią tworzyć zaskakujące dla dorosłego powiązania przyczynowo-skutkowe. Dziecko może o kłótnię albo nawet o rozstanie rodziców obwiniać siebie samego, np. dlatego, że kiedyś słyszało jak rodzice kłócili się z powodu jego zachowania albo dlatego, że nie posprzątało zabawek.

Rodzice decydują się rozstać. Kiedy i w jaki sposób przekazać tę wiadomość dziecku?

Przede wszystkim dopiero wtedy, gdy decyzja faktycznie jest już podjęta. Niekorzyścią dla dziecka byłoby rozpoczynanie rozmowy na ten temat, jeśli rozstanie jest jedynie rozważane przez parę. To jest wprowadzanie dziecka w niepotrzebną niepewność co do dalszych losów jego rodziny.

Pamiętajmy o tym, że nawet nieodwołalna decyzja o rozwodzie przynosi dzieciom wiele wątpliwości i niepokoju. Z kim będę mieszkać? Czy muszę się wyprowadzić? Jak często będę widzieć rodziców? Z kim zostanie nasz pies? Czy będę dalej chodzić do tej samej szkoły? Czy będę widywać się z kolegami i koleżankami? To są pytania dotyczące podstawowych kwestii związanych z poczuciem bezpieczeństwa dziecka. Nie należy udawać, że nic się nie dzieje czy roztaczać wyłącznie pozytywnych wizji związanych z rozwodem.

A może niewiele mówić, bo przecież rozwód to sprawa dorosłych?

Absolutnie nie można zostawiać dziecka bez jakiejkolwiek odpowiedzi. Tę jednak dostosujmy do etapu rozwojowego dziecka. Rozwód dotyczy rozstania pary, ale przecież dziecko też będzie ponosić konsekwencje tej decyzji. Ono musi więc otrzymać przynajmniej podstawową informację na ten temat.

A kiedy rodzice nie znają jeszcze szczegółów, bo np. czekają na decyzję sądu?

Wtedy lepiej jest zaczekać do momentu, gdy te kwestie zostaną rozstrzygnięte i będzie można odpowiedzieć na więcej pytań dziecka. Ale czasami są powody, dla których już w tym momencie trzeba z dzieckiem porozmawiać o rozwodzie, np. dlatego, że jeden rodzic już się wyprowadził i dziecko o niego pyta. Wówczas dobrze jest powiedzieć, tyle ile faktycznie wiemy. „Nie wiem jeszcze, gdzie będziemy mieszkać”, „Nie wiem, czy trzeba będzie zmienić szkołę”, „Nie wiem, jak często będziesz widywać się z mamą”, „Ale jak tylko będę to wiedzieć, to ci o tym powiem”. Należy zapewnić dziecko, że to jest zadanie rodzica, a nie dziecka, żeby znaleźć rozwiązanie tej sytuacji i że ono nie musi tych rozwiązań szukać.

Jak dziecko najczęściej radzi sobie w obliczu rozstania rodziców?

Pamiętajmy przede wszystkim o tym, że dziecko ma prawo do wyrażania wszystkich emocji. Ma prawo płakać, złościć się, być w rozpaczy. Ma również prawo zadawać pytania, nawet wielokrotnie te same. Te powtarzające się pytania, z jednej strony pomagają radzić sobie z napięciem, a z drugiej pozwalają dziecku sprawdzić, czy rodzic odpowiada za każdym razem tak samo. Dziecko tym samym bada stabilność nowej sytuacji. Pomocne jest okazanie zrozumienie dla doświadczanych emocji. „Widzę, że jest ci teraz bardzo smutno”, „Masz prawo czuć się wściekły na naszą decyzję”, „Rozumiem, że się martwisz o to, jak to wszystko dalej będzie wyglądało”. Takie słowa, choć nie służą wyjaśnieniu dziecku nowej sytuacji, są bardzo ważne, ponieważ mogą mieć dużą moc obniżania napięcia. Słysząc, że rodzic uznaje jego emocje, dziecko ma poczucie, że rodzic je rozumie, a przeżywane emocje są akceptowane.

Rodzice nie zawsze rozstają się w przyjaznej atmosferze. Jak wówczas wspierać dziecko?

To jest bardzo trudna sytuacja dla dziecka. Ono może czuć się rozdarte i mieć poczucie, że powinno stanąć po czyjejś stronie w tym konflikcie. Dziecko oczywiście ma pełne prawo do nie opowiadania się po żadnej ze stron, ale niestety często zachowania rodziców mniej lub bardziej wprost zmuszają dziecko do tego, żeby wybrało „właściwego” rodzica. W takich sytuacjach dobrze jest, jeśli dziecko ma możliwość porozmawiania z innym dorosłym, który nie jest zaangażowany w tę sytuację. To może być nauczyciel, wychowawca, psycholog lub pedagog szkolny. To mogą być też krewni dziecka, choć tu istnieje zagrożenie, że krewnemu może być trudno pozostać bezstronnym.

Przeczytaj: Zaburzenia opozycyjno – buntownicze – przyczyny

Czego nie wolno robić, gdy rodzice się rozstają?

Zdarza się, że dzieci rezygnują z kontaktu z jednym z rodziców, nie dlatego, że nie chcą się z nim widywać, ale dlatego, żeby nie ranić drugiego rodzica. Stąd tak ważne jest, by dziecko miało przekonanie, że nawet jeśli rodzice się rozstają, to ono ma prawo do kontaktu z obojgiem z nich. Nie wolno wywierać nacisku na dziecko, że ma się nie kontaktować z drugim rodzicem. Nie każmy mu wybierać, z którym rodzicem chce mieszkać, czy grozić dziecku, że jeśli nie będzie chciało się z rodzicem spotykać, to będą tego negatywne konsekwencje.

To bardzo trudna sytuacja. Niekiedy co innego mówimy, co innego czujemy. W złości natomiast łatwo popełnić błąd i powiedzieć o kilka słów za dużo.

Rzeczywiście, nie jest to łatwe zadanie. Bardzo ważna jest spójność tego, co mówimy do dziecka i tego, co wyrażamy niewerbalnie. Jeśli mówię: „Oczywiście, spotkaj się z tatą”, ale mówię to z wyrzutem, karcącym głosem lub ze smutnym wyrazem twarzy, to do dziecka najprawdopodobniej silniej trafi komunikat niewerbalny, czyli to, że wolałabym jako matka, żeby jednak do spotkania z ojcem nie doszło. Wtedy powstaje pewien zamęt u dziecka: słyszę jedno („mam przyzwolenie na kontakt z tatą”), ale wyczuwam drugie („nie mam przyzwolenia na kontakt, bo zasmucę/ rozzłoszczę mamę”).

Zobacz także
niemowlę śpi z otwartą buzią

Dziecko jest wtedy rozdarte między swoją potrzebą kontaktu z jednym rodzicem a spełnieniem oczekiwań drugiego rodzica. To jest bardzo ważne, żeby być na to wyczulonym. Czy nie daję mojemu dziecku do zrozumienia, że jego kontakt z mamą czy tatą mnie boli? Czy nie wypytuję o to, jak spędziło czas z drugim rodzicem, ciesząc się gdy usłyszę, że było średnio? Czy nie podważam działań drugiego rodzica, tylko dlatego, że czuję zazdrość o kontakt dziecka z nim? Warto odpowiedzieć sobie na te pytania.

Jeśli rodzic czuje, że nie radzi sobie z własnymi emocjami dotyczącymi kontaktu dziecka z drugim rodzicem, to warto rozważyć wsparcie psychologiczne dla samego siebie, żeby nie obciążać dziecka i tym samym zapobiec tzw. konfliktowi lojalnościowemu, czyli sytuacji, gdzie dziecko czuje, że powinno stanąć tylko po jednej stronie.

Do tej pory dziecko nie musiało wybierać między rodzicami, a teraz zauważa, że może swoim wyborem sprawić przykrość któremuś z nich. Czasem dzieci martwią się lub mają poczucie winy, gdy cieszą się na spotkanie z rodzicem lub że dobrze spędziły z nim czas.

To są bardzo obciążające sytuacje i rodzice powinni zrobić wszystko co w ich mocy, by ochronić dziecko przed tymi doświadczeniami oraz dać mu poczucie, że mimo rozstania rodziców nadal ma prawo kochać ich tak samo jak przed rozwodem. Choć rodzice przestali być parą, to nadal są rodzicami i jako rodzice dla dobra swojego dziecka, nadal powinni grać do jednej bramki.

Dziękuję za rozmowę

*Anna Kubiak – psycholog dziecięcy, adiunkt na Uniwersytecie SWPS (Wydział Psychologii i Prawa w Poznaniu)

Jak oceniasz ten tekst?
Dobry
0
No, nie wiem
0
Świetny
0
Uwielbiam
0
Zwariowany
0
View Comments (0)

Leave a Reply

Your email address will not be published.

(c) 2012-2024 Ekomedia   |   wykonanie: BioBRND.pl