Uczulenie na truskawki: objawy, przyczyny i skuteczne leczenie

Dobra wiadomość jest taka, że uczulenie na truskawki jest stosunkowo rzadkie. Objawia się głównie reakcjami skórnymi, m.in. wysypką, świądem czy opuchlizną w okolicach ust. Trzeba jednak pamiętać, że alergia na truskawki często jest związana z alergią krzyżową na lateks lub pyłki roślin. 

Czym jest uczulenie na truskawki?

Reakcje alergiczne na truskawki są wynikiem odpowiedzi układu odpornościowego na białka zawarte w tych owocach. Czym innym jest jednak alergia na truskawki, a czym innym nietolerancja na te owoce.

Mechanizm reakcji alergicznej na truskawki

Reakcja alergiczna na truskawki jest wynikiem nadmiernej reakcji układu odpornościowego na białka zawarte w tych owocach. Gdy organizm ponownie napotyka białka truskawki, przeciwciała IgE przyłączają się do tych białek. To prowadzi do uwolnienia histaminy i innych substancji chemicznych w organizmie.

Objawy alergii występują bardzo szybko po spożyciu truskawek, zazwyczaj w ciągu kilku minut do godziny.

Różnica między alergią a nietolerancją truskawek

Alergia i nietolerancja pokarmowa to dwa różne stany, które mogą prowadzić do podobnych objawów, ale ich mechanizmy są zupełnie inne.

W przeciwieństwie do alergii, nietolerancja pokarmowa nie jest związana z układem odpornościowym. Jest to reakcja organizmu na niedobór enzymów, które rozkładają pewne składniki pokarmowe, lub na trudność w trawieniu niektórych składników (np. fruktozy w truskawkach). Objawy nietolerancji pokarmowej to najczęściej wzdęcia, bóle brzucha lub nudności. Reakcje te są zazwyczaj wolniejsze i mniej nasilone niż w przypadku alergii. Objawy pojawiają się po dłuższym czasie (od kilku godzin do 1-2 dni) od spożycia truskawek.

Alergia jest diagnozowana na podstawie testów skórnych lub krwi, które wykrywają obecność przeciwciał IgE. Z kolei nietolerancję rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych, badań eliminacyjnych lub badań poziomu enzymów trawiennych (np. fruktozy).

→ Zobacz też: Objawy alergii na pyłki u dziecka

Objawy uczulenia na truskawki

Reakcje alergiczne po spożyciu truskawek mogą mieć różne formy – skórne, pokarmowe i oddechowe. W rzadkich przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego.

Objawy skórne to:

• świąd i wysypka wokół ust, na twarzy, a także na całym ciele,
• pokrzywka (bąble), czyli opuchnięte, swędzące plamy na skórze,
• obrzęk warg, języka, krtani (obrzęk w okolicach ust może wskazywać na bardziej nasilony przebieg alergii),

pokarmowe:

• ból brzucha, nudności, wymioty (mogą wystąpić zaraz po spożyciu truskawek),
• biegunka,
• wzdęcia i uczucie pełności w brzuchu,

oddechowe:

• zatkany nos lub katar, który może przejść w kaszel,
• duszność lub trudności w oddychaniu, szczególnie jeśli alergia jest powiązana z innymi alergiami wziewnymi (np. na pyłki),
• łzawienie oczu, kichanie.

Zespół alergii jamy ustnej: mrowienie i pieczenie w ustach

Zespół alergii jamy ustnej (Oral Allergy Syndrome, OAS) to reakcja alergiczna, która występuje po spożyciu świeżych owoców (w tym truskawek) lub warzyw, a objawia się głównie w obrębie jamy ustnej.

Objawy OAS:

• świąd, pieczenie i obrzęk warg, języka, gardła,
• opuchlizna lub mrowienie w jamie ustnej,
• czasami mogą wystąpić problemy z przełykaniem lub uczucie guli w gardle.

Zespół alergii jamy ustnej zazwyczaj nie jest groźny i objawy znikają po chwili.

→ To może Cię zainteresować: Uczulenie na proszek do prania u dziecka

Wstrząs anafilaktyczny: objawy zagrażające życiu

Wstrząs anafilaktyczny jest bardzo rzadką, ale potencjalnie groźną reakcją alergiczną, która może wystąpić po spożyciu truskawek, zwłaszcza u osób z ciężką alergią pokarmową. To reakcja organizmu na alergen, która prowadzi do nagłego obniżenia ciśnienia krwi, trudności w oddychaniu i obrzęku (zwłaszcza w okolicach gardła). Może zagrażać życiu.

W ciągu kilku minut może dojść do utraty przytomności i zatrzymania krążenia. Od alergii różni się tym, że objawy z minuty na minutę są coraz większe. Zazwyczaj dochodzi do niego przy drugiej styczności z alergenem. Przy pierwszej występuje wysypka, która obejmuje większą część ciała, pojawiają się małe obrzęki i złe samopoczucie

– mówi Adriana Cienkusz, ratownik medyczny i autorka książki “Pierwsza pomoc. Poradnik dla rodziców niemowląt i małych dzieci” (→ przeczytaj naszą rozmowę i sprawdź, czy wiesz, jak uratować życie dziecka).

Objawy wstrząsu anafilaktycznego to:

• trudności w oddychaniu,
• obrzęk twarzy, ust, gardła,
• ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, spadek ciśnienia krwi,
• poczucie paniki, zaburzenia świadomości.

Wstrząs anafilaktyczny wymaga natychmiastowego podania adrenaliny! Jeśli nie masz jej przy sobie (piszemy o tym niżej 👇), od razu wezwij pogotowie ratunkowe.

Przyczyny reakcji alergicznej na truskawki

Alergia na truskawki jest zazwyczaj wynikiem reakcji układu odpornościowego, który identyfikuje niektóre białka truskawki jako obce i niebezpieczne. W odpowiedzi organizm wytwarza przeciwciała IgE, które prowadzą do uwolnienia histaminy i innych substancji.

Białka Fra a i inne alergeny obecne w truskawkach

Fra a to białko, które jest uważane za główny alergen w truskawkach. Wchodzi w kontakt z błoną śluzową jamy ustnej lub żołądka, powodując uwolnienie histaminy i innych mediatorów zapalnych.

Wśród innych alergenów są m.in. profiliny, czyli grupa białek, które pełnią rolę w procesach komunikacji komórkowej i strukturze cytoszkieletu w roślinach. Są to małe białka występujące powszechnie w wielu owocach, warzywach i pyłkach roślin. Są silnymi alergenami krzyżowymi, co oznacza, że mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na pyłki roślin (np. pyłki brzozy). W truskawkach profiliny są związane z reakcjami alergicznymi w jamie ustnej (np. świąd, pieczenie, obrzęk).

Inny alergen to białka PR-10, które pełnią istotną rolę w odpowiedzi roślin na stres (np. na zmiany temperatury, wilgotności, uszkodzenia mechaniczne). PR-10 zawiera białka, które mogą działać jako alergeny, wywołując reakcje alergiczne. Są też białka LTP (białka transportujące lipid), które pełnią rolę w transportowaniu lipidów (tłuszczów) wewnątrz komórek roślinnych. Są to białka odporne na wysoką temperaturę, co oznacza, że nie zostają zniszczone podczas obróbki termicznej. Wykazują krzyżową reaktywność z innymi roślinami (np. jabłkami, brzoskwiniami).

Salicylany jako potencjalny czynnik uczulający

Salicylany to substancje chemiczne, które występują naturalnie w wielu owocach (również w truskawkach), warzywach i ziołach. Działają przeciwzapalnie, ale mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób nadwrażliwych na te substancje. Wywołują świąd, wysypkę, a w niektórych przypadkach nasilać objawy astmy.

Alergia krzyżowa związana z truskawkami

Alergia krzyżowa oznacza, że układ odpornościowy rozpoznaje białka w różnych substancjach jako podobne do siebie i w odpowiedzi na nie wytwarza przeciwciała IgE. W przypadku truskawek osoby uczulone na pyłki brzozy mogą reagować również na te owoce, ponieważ zawierają podobne białka.

Związek z alergią na pyłek brzozy i inne owoce jagodowe

Napiszmy to raz jeszcze: alergia krzyżowa występuje, gdy białka z dwóch różnych źródeł (np. pyłków roślinnych i owoców) mają podobną strukturę. Układ odpornościowy rozpoznaje je jako to samo zagrożenie i reaguje w podobny sposób, wywołując reakcje alergiczne.

Pyłek brzozy jest jednym z najczęstszych alergenów wziewnych, który może wywoływać alergię sezonową (katar sienny, zapalenie spojówek, kaszel). Wiele osób uczulonych na pyłek brzozy doświadcza reakcji alergicznych na owoce jagodowe, w tym truskawki, które zawierają białka krzyżowo reagujące z tym pyłkiem.

Jak rozpoznać reakcje krzyżowe?

Reakcje alergiczne na owoce jagodowe, w tym truskawki, mogą pojawić się natychmiast po ich spożyciu, zwłaszcza u osób z alergią na pyłki brzozy lub innych alergenów wziewnych.

Objawy reakcji krzyżowej to:

• świąd, pokrzywka (bąble), obrzęk warg i języka lub opuchlizna w jamie ustnej,
• ból brzucha, nudności,
• katar, kaszel, łzawienie oczu,
• duszność i trudności w oddychaniu (mogą wystąpić w przypadku cięższych reakcji).

Diagnostyka uczulenia na truskawki

Diagnozowanie uczulenia na truskawki (alergii pokarmowej) jest procesem, który obejmuje różne testy, w tym testy IgE, testy skórne oraz testy prowokacyjne.

Testy IgE i testy skórne w wykrywaniu alergii

Testy IgE polegają na oznaczeniu poziomu przeciwciał IgE we krwi, które są odpowiedzialne za reakcje alergiczne. W przypadku alergii na truskawki, przeciwciała IgE reagują z alergenami zawartymi w tych owocach (np. białkami Fra a). Osoby uczulone na truskawki będą miały podwyższony poziom IgE skierowany przeciwko białkom truskawek.

By wykonać test IgE pobiera się próbkę krwi, a następnie bada się jej skład, poszukując obecności przeciwciał IgE specyficznych dla truskawek. Testy te są pomocne, ale nie zawsze wystarczają do potwierdzenia diagnozy, ponieważ reakcje IgE mogą występować także w przypadku innych alergii pokarmowych.

Innym rodzajem testów są testy skórne (testy punktowe). Są to testy alergiczne, które polegają na nałożeniu niewielkiej ilości alergenów (w tym przypadku truskawek) na skórę (zwykle na przedramieniu). W miejscu kontaktu z alergenem skóra może zareagować i pojawi się odczyn, co wskazuje nadwrażliwość na dany alergen.

Testy skórne są szybkie i skuteczne w diagnozie alergii. Wykazują też wysoka czułość w wykrywaniu reakcji na alergeny, jednak niekiedy mogą dawać wyniki fałszywie pozytywne (np. w przypadku uczulenia na pyłki roślin), dlatego ich wyniki powinny być interpretowane przez alergologa.

Rola testów prowokacyjnych w potwierdzeniu diagnozy

Testy prowokacyjne to bardziej specjalistyczne testy, które polegają na podaniu alergenu pacjentowi w kontrolowanych warunkach (zwykle pod nadzorem lekarza). Pacjent spożywa niewielką ilość truskawek lub przetworzonego produktu zawierającego truskawki. Następnie obserwuje się reakcję organizmu, aby sprawdzić, czy wystąpią objawy alergiczne (np. świąd w jamie ustnej, opuchlizna, duszność).

Kiedy warto udać się do alergologa?

Zgłoś się do lekarza, gdy po spożyciu truskawek pojawiły się objawy alergii. Specjalista może zlecić testy IgE i testy skórne, a jeśli te nie dadzą jednoznacznych wyników – testy prowokacyjne. W razie potrzeby wdroży leczenie i podpowie, jak unikać alergenów i na co zwracać uwagę.

Leczenie i postępowanie przy uczuleniu

Leczenie uczulenia, w tym uczulenia na truskawki, opiera się na unikanie alergenów oraz stosowaniu odpowiednich leków, które łagodzą objawy alergiczne.

Dieta eliminacyjna: jak unikać truskawek w diecie

Pierwsza zasada leczenia alergii pokarmowej to unikanie spożywania truskawek. Chodzi więc o to, by wykluczyć z diety wszystkie produkty, które mogą wywoływać reakcje alergiczne.

Dieta eliminacyjna powinna być stosowana przez określony czas, a po jej zakończeniu można wprowadzać potencjalne alergeny pod kontrolą lekarza, aby sprawdzić, czy organizm toleruje dany produkt.

W przypadku silnej alergii, dieta eliminacyjna powinna być stosowana na stałe, by uniknąć objawów alergicznych.

Leki przeciwhistaminowe: cetyryzyna, loratadyna i inne

Leki przeciwhistaminowe pomagają w leczeniu objawów alergicznych. Łagodzą m.in. świąd i łzawienie oczu. Działają poprzez blokowanie histaminy, substancji chemicznej uwalnianej w organizmie podczas reakcji alergicznej.

Najczęściej stosowane leki przeciwhistaminowe to:

• cetyryzyna (np. Zyrtec) – lek II generacji, który ma długotrwałe działanie i minimalne działanie sedatywne (nie powoduje senności),
• loratadyna (np. Claritine) – lek II generacji, który nie powoduje senności i jest dobrze tolerowany przez większość pacjentów,
• desloratadyna (np. Aerius) – również lek II generacji, stosowany w leczeniu alergii pokarmowych oraz w alergicznym nieżycie nosa,
• feksofenadyna (np. Telfast) – lek III generacji, o bardzo niskim ryzyku działania sedatywnego.

Leki przeciwhistaminowe stosuje się w przypadku łagodnych objawów alergicznych. Loratadyna lub cetyryzyna mogą być stosowane codziennie, aby złagodzić przewlekłe objawy alergiczne.

Zobacz także

W kółko to samo! Książka, która wspomaga rozwój mowy dziecka

Jeśli objawy są ciężkie, np. obrzęk w okolicach twarzy, duszność, ból w klatce piersiowej, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem i zastosować adrenalinę.

Adrenalina w autostrzykawce: pierwsza pomoc przy anafilaksji

Adrenalina (epinefryna) jest lekiem, który ratuje życie w przypadku anafilaksji, czyli ciężkiej reakcji alergicznej, która może wystąpić w wyniku kontaktu z alergenem (np. truskawkami). Dlatego jeśli masz ciężką alergię na truskawki, warto mieć przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną, która  natychmiastowo rozszerza drogi oddechowe, zwiększa ciśnienie krwi, hamuje produkcję histaminy i zapobiega pogłębianiu reakcji anafilaktycznej.

Adrenalina jest dostępna w dwóch formach: epipen i ampułkostrzykawka. W przypadku dzieci lepszy będzie epipen, ponieważ jest on dostępny w formie dostosowanej do wagi dziecka

– wyjaśnia Adriana Cienkusz. I dodaje:

Adrenalina jest tylko na receptę, może ją przepisać każdy lekarz. Podajemy ją w okolice przednio-boczną uda. Nie trzeba zdejmować dziecku spodni, ponieważ wyskakująca igła przebije się również przez materiał.

Autostrzykawkę z adrenaliną przepisuje lekarz alergolog, jeśli masz ciężką alergię pokarmową lub inne alergie wziewne, które mogą prowadzić do anafilaksji. Ważne jest, aby miał ją przy sobie każdy, kto ma ryzyko anafilaksji, zwłaszcza w sytuacjach, w których mogą wystąpić gwałtowne reakcje po spożyciu alergenu.

Uczulenie na truskawki u dzieci i niemowląt

Objawy alergii u najmłodszych

Najczęstsza reakcja alergiczna u dzieci to wysypka, która może pojawić się w okolicach ust, warg, twarzy, a także na całym ciele. Może też wystąpić świąd, szczególnie wokół ust i w jamie ustnej, który jest typowy dla zespołu alergii jamy ustnej (OAS). Po spożyciu truskawek dziecko może też skarżyć się na bóle brzucha. U niemowląt nierzadko pojawia się biegunka.

Podobnie jak w przypadku innych alergii pokarmowych, objawy uczulenia na truskawki mogą obejmować katar, duszności i kaszel.

Postępowanie i leczenie u dzieci

Jeśli zauważysz objawy alergii po spożyciu truskawek, warto udać się do alergologa, który może wykonać testy skórne lub testy IgE w celu potwierdzenia alergii pokarmowej.

Podstawą leczenia alergii jest unikanie truskawek. Lekarz może też zlecić przyjmowanie leków przeciwhistaminowch, które są bezpieczne dla najmłodszych i dostępne w wersjach dla dzieci (w formie syropów lub tabletek).

Rodzice dzieci z alergią na truskawki, szczególnie w przypadku wcześniejszych silnych reakcji, powinni mieć przy sobie autostrzykawkę z adrenaliną.

Truskawki a ciąża: czy uczulenie może się nasilić?

W ciąży układ odpornościowy kobiety przechodzi przez różne zmiany, co może wpłynąć na reakcje alergiczne. Istnieje możliwość, że uczulenie na truskawki u kobiet w ciąży może się nasilić, choć nie jest to regułą.

→ To ważne: Zakazane owoce w ciąży – jakich unikać i dlaczego?

U niektórych kobiet, które wcześniej nie miały alergii, ciąża może powodować rozwój reakcji alergicznych (np. na truskawki), szczególnie jeśli mają inne alergie pokarmowe lub alergię na pyłki (np. brzozy). Zwiększona wrażliwość na alergeny może wynikać z zmiany poziomu hormonów w czasie ciąży (np. estrogenów i progesteronu).

Niektóre leki przeciwhistaminowe są bezpieczne w ciąży, ale zawsze należy skonsultować ich stosowanie z lekarzem. Unikaj stosowania leków bez konsultacji.

Czy przetworzone truskawki są bezpieczne dla alergików?

Przetworzone truskawki mogą być bezpieczniejsze dla alergików w porównaniu do świeżych, ale to zależy od stopnia przetworzenia i rodzaju alergii.

Wpływ obróbki cieplnej na alergeny

Świeże truskawki zawierają białka, które są odpowiedzialne za wywoływanie reakcji alergicznych u osób wrażliwych. Białka te są bardzo wrażliwe na temperaturę i mogą zostać zniszczone podczas obróbki cieplnej (np. gotowania, pieczenia).

Obróbka cieplna zmniejsza aktywność alergenów w truskawkach. Niektóre białka (np. profiliny) są wrażliwe na ciepło i ulegają denaturacji (rozpadzie) w wysokiej temperaturze. W przypadku truskawek w dżemach, kompotach czy gotowanych owocach, wielu alergików nie doświadcza reakcji na te przetwory.

Przykłady przetworzonych truskawek, które mogą być bezpieczniejsze:

• dżem truskawkowy – wysoka temperatura podczas gotowania truskawek w dżemie może zmniejszyć ich potencjalne działanie alergiczne,
• kompoty i musy – obróbka cieplna sprawia, że truskawki w formie kompotów czy musów są mniej alergenne,
• ciasta i pieczenie – truskawki  w ciastach są zazwyczaj bezpieczne dla osób, które mają alergię na świeże owoce.

Jak odróżnić uczulenie od reakcji miejscowej skóry?

Uczulenie jest reakcją układu odpornościowego na alergen (np. białka truskawki). Przeciwciała IgE wykrywają alergen, co prowadzi do uwolnienia histaminy i innych substancji zapalnych w organizmie. Z kolei reakcje miejscowe na skórze wynikają z kontaktowego podrażnienia, a także w wyniku kontaktu skóry z substancjami chemicznymi (np. pestycydami obecnymi na owocach). Objawy reakcji miejscowej to suchość skóry, ból lub pieczenie w miejscu kontaktu oraz zaczerwienienie, które jest ograniczone do jednego miejsca (np. miejsca, w którym doszło do kontaktu z truskawką).

Czy uczulenie na truskawki może ustąpić z czasem?

W niektórych przypadkach uczulenie na truskawki może ustąpić z czasem, ale nie jest to regułą i zależy od różnych czynników.

U dzieci alergie pokarmowe, w tym na owoce, mogą z czasem ustępować. Wiele dzieci wyrasta z alergii na truskawki, zwłaszcza jeśli reakcje alergiczne były stosunkowo łagodne.

Alergie na truskawki mogą zaniknąć, zwłaszcza jeśli dziecko ma wzrost tolerancji na określony alergen lub jeśli organizm z czasem przestaje produkować przeciwciała IgE przeciwko truskawkom.

U dorosłych jednak alergia na truskawki rzadko ustępuje. U niektórych osób alergie pokarmowe utrzymują się przez całe życie, szczególnie jeśli są związane z silną reakcją układu odpornościowego.