Pępowina. Jak jest zbudowana i jakie pełni funkcje?
Z tego artykułu dowiesz się:
Pępowina to, w dużym uproszczeniu, sznur łączący matkę z dzieckiem rozwijającym się w jej łonie. To dzięki niemu możliwy jest rozwój i wzrost dziecka, a także jego przeżycie w okresie prenatalnym. Kiedy należy odciąć pępowinę? I jakie skutki niesie ze sobą zbyt szybkie odpępnienie?
Pępowina w literaturze medycznej nazywana jest sznurem pępowinowym. Powstaje z szypuły brzusznej, która przebiega pomiędzy łożyskiem a płodem. Jej kształtowanie zaczyna się między 4. a 6. tygodniem ciąży.
Pępowina składa się z trzech naczyń krwionośnych: jednej żyły pępowinowej (płynie nią utlenowana krew z łożyska do płodu) oraz dwóch tętnic pępowinowych (krew uboga w tlen płynie od płodu do łożyska). Jej długość to najczęściej 60 cm, która jest wystarczająca, by dziecko mogło swobodnie poruszać się w brzuchu mamy. Pępowina mierząca mniej niż 35 cm uważana jest za zbyt krótką, a powyżej 80 cm – za zbyt długą.
Odcięcie pępowiny. Kiedy następuje?
Tuż po porodzie następuje odcięcie pępowiny (odpępnienie). Kiedy nie ma przeciwwskazań, może to zrobić osoba towarzysząca kobiecie przy porodzie, najczęściej tata dziecka.
Po odcięciu pępowiny u dziecka pozostaje rana, którą należy odpowiednio pielęgnować aż do jej całkowitego zaschnięcia. Po kilkunastu dniach kikut pępowinowy odpada. Wielu rodziców zastanawia się, czy odcięcie pępowiny boli. Bez obaw: sznur pępowinowy nie jest unerwiony, więc dziecko nie doznaje żadnych odczuć bólowych.
Po narodzinach inicjuje się proces zmiany krążenia płodowego na to, które będzie funkcjonowało przez resztę życia. Krążenie łożyskowe przestaje funkcjonować, a jego zadania przejmuje krążenie płucne. Dostawy tlenu za pośrednictwem pępowiny powoli ustają, więc dziecko, aby przeżyć, musi zacząć oddychać
– w książce „Poród naturalny” tłumaczy Katarzyna Oleś, położna.
Co do czasu, kiedy należy przeciąć pępowinę po porodzie, istnieją pewne kontrowersje. Zdaniem niektórych badaczy, zabieg odpępnienia powinno się wykonać później niż wcześniej. Tak zresztą postępowano w dawnej medycynie, kiedy to pępowinę przecinano dopiero po urodzeniu łożyska lub wtedy, kiedy ustawało jej tętnienie. To działanie zresztą uzasadnione, bo krew pępowinowa to cenne źródło komórek macierzystych.
Skala Apgar – zastosowanie. Co się ocenia punktami w skali Apgar?
Szybkie i późne odpępnienie. Co to znaczy?
Zbyt szybkie przecięcie pępowiny zdaniem niektórych badaczy zwiększa ryzyko niedokrwienia i wstrząsu hipowolemicznego. Ma też odległe skutki: w przyszłości może prowadzić do rozwoju zaburzeń tarczycy, białaczki oraz chorób nerek i wątroby. Ogranicza też wysycenie krwi krążącej u noworodka czynnikami krzepnięcia (stąd potrzeba podania witaminy K).
Szybkie odpępnienie może prowadzić do nieodwracających uszkodzeń mózgu, np. związanych z krótkim niedotlenieniem. Niektórzy badacze łączą to z występowaniem autyzmu u dzieci.
W standardach opieki porodowej nakazane jest, by pępowinę zacisnąć i odciąć dopiero po ustaniu tętnienia. Dotyczy to jednak tylko porodów fizjologicznych oraz sytuacji, kiedy pozwala na to stan zdrowia matki i dziecka. Najczęściej pępowinę odcina się ok. 30 sekund po narodzinach dziecka, co w literaturze fachowej uznawane jest za odpępnienie późne (wczesne odpępnienie następuje bezpośrednio lub kilka sekund po porodzie).
Szczególne znaczenie ma późne odpępnienie dla wcześniaków. W jednym z badań odnotowano, że dzieci urodzone między 30. a 36. tygodniem ciąży, u których pępowina została przecięta zaraz po narodzinach, miały niższy hematokryt i mniejszą ilość krwinek czerwonych. Z kolei u dzieci z niską masa urodzeniową, w przypadku których pępowina została przecięta 30-45 s po narodzinach, odnotowano mniejszą liczbę krwotoków dokomorowych i niższy wskaźnik zakażeń.
Co to jest poród lotosowy?
Bardzo rzadką formą porodu jest poród lotosowy, który najczęściej współwystępuje z porodem domowym (w warunkach szpitalnych przeprowadzany jest bardzo rzadko). Polega na tym, że po narodzinach dziecka pępowina nie jest odcinana. Odłącza się od łożyska samoistnie w ciągu kilku dni od porodu. Na ten czas łożysko jest odpowiednio zabezpieczane. Zasypuje się je solą i ziołami, następnie owija w gazę.
Zwolennicy porodu lotosowego przekonują, że to najlepszy sposób na to, by z łożyska do dziecka przepłynęła cała energia życiowa. Z kolei przeciwnicy (zdecydowana większość lekarzy i położnych) przestrzegają przed zwiększonym ryzykiem zakażeń.
Pierwszy poród lotosowy odbył się w Stanach Zjednoczonych w 1974 r. W ten sposób zdecydowała się urodzić swoje dziecko Claire Lotus Day, którą z czasem zaczęto nazywać „matką narodzin lotosu”. Trudno wskazać, kiedy tego rodzaju poród miał miejsce po raz pierwszy w Polsce (nie jest prowadzona ich rejestracja).
Bibliografia:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej
nad kobietą w okresie ϐizjologicznej ciąży, ϐizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz.U. 2012, poz. 1100). - Bręborowicz G.H. Położnictwo i ginekologia, tom. I , PZWL, Warszawa, 2007
- Stysiał A., Przestrzelska M., Żelazko K., Poród lotosowy – studium przypadku, Współczesne Pielęgniarstwo i Ochrona Zdrowia, 6, nr 3/ 2017
