Oddychanie przez usta: przyczyny i konsekwencje

Oddychanie przez usta nigdy nie powinno być bagatelizowane. Wymaga odpowiedniego rozpoznania i terapii. Skąd taki nawyk u naszych dzieci? Jak rozpoznać, że nasza pociecha nieprawidłowo oddycha? I dlaczego problem ten należy jak najszybciej wyeliminować? Na te i inne pytania odpowiada Agata Miętkiewicz-Adam,  logopeda, neurologopeda, trener oddechu dzieci i dorosłych.

Oddychanie przez usta: dlaczego nie jest prawidłowe?

Chciałoby się powiedzieć, że oddychać każdy potrafi, ale okazuje się, że i z tym mogą być problemy.

Agata Miętkiewicz-Adam: Na co dzień zupełnie nie zdajemy sobie z tego sprawy. Wiele osób nie widzi problemu z tym, że oddycha przez usta. Rodzice nierzadko bagatelizują ten objaw u swoich dzieci. A tymczasem tylko nos służy do oddychania.

Prawidłowy oddech powinien też być cichy, powolny, spokojny, z delikatną przerwą po wydechu. I, co bardzo ważne, wsparty odpowiednią pracą przepony, czyli najważniejszego mięśnia oddechowego.

Badania pokazują, że dorosły człowiek w stanie spoczynku średnio oddycha od dziewięciu do szesnastu razy na minutę. Zmniejszenie tej liczby i uruchomienie przepony korzystnie wpłynęłoby na funkcjonowanie całego organizmu.

Dobrze rozumiem, że mamy oddychać… mniej?

Ale efektywniej! Najkorzystniejsze dla naszego organizmu jest oddychanie torem dolnożebrowym. Wspiera efektywne dotlenienie wszystkich komórek ciała.

Kiedy słyszysz „oddychaj głęboko”, najpewniej bierzesz wdech i jednocześnie unosisz barki do góry. A to nie o to chodzi! Z kolei jeśli zmniejszymy ilość oddechów pobieranych na minutę w organizmie wytworzy się więcej dwutlenku węgla, co wpłynie na lepszą podaż tlenu do wszystkich komórek.

Przeczytaj: Neurologopeda dziecięcy – kiedy warto się do niego zgłosić?

Dlaczego dzieci oddychają przez usta?

Porozmawiajmy o dzieciach, bo to w ich przypadku dość często obserwuje się nieprawidłowy oddech. Z czego to wynika?

Badania pokazują, że najczęstszymi przyczynami oddychania przez usta u dzieci są alergie i powiększone migdały. Są to czynniki, które bezpośrednio mają wpływ na powstanie niedrożności dróg oddechowych.

Nie bez znaczenia jest też dieta dziecka. Musimy pamiętać, że jedzenie jest naturalnym stymulatorem mięśni. Odgryzając, żując i połykając poddajemy mięśnie treningowi, który dba o ich prawidłowe napięcie. A jest ono niezbędne do utrwalenia nawyku oddychania nosem.

Prawidłowa dieta powinna więc zawierać produkty, które będą wymagały odrobiny wysiłku podczas ich obróbki, zaangażowania zębów i mięśni do gryzienia.

Trzeba wiedzieć, że otwarte usta u dziecka, bezdechy senne, chrapanie i język spoczywający na dnie jamy ustnej nie są normą rozwojową w żadnym wieku!

Do czego mogą doprowadzić?

Dziecko, które utrwaliło już nawyk oddychania ustami ma specyficzną, tzw. adenoidalną twarz. Charakteryzuje się ona podłużnym kształtem, cofniętą żuchwą, podkrążonymi oczami, zmęczonym spojrzeniem i otwartą buzią. Język często spoczywa wtedy na dnie jamy ustnej, a połykanie przebiega nieprawidłowo, co powiązane jest z wadami artykulacyjnymi i innymi trudnościami logopedycznymi.

Pamiętajmy też, że nos jest ogrzewaczem i filtratorem powietrza. Oddychanie ustami może więc spowodować obniżenie odporności i częstsze infekcje.

Mało kto wie, że nieprawidłowy tor oddechowy przyczynia się również do zmniejszenia ilości śliny w jamie ustnej, co może mieć bezpośredni wpływ na pojawienie się próchnicy.

Dzieci oddychające w ten sposób mogą być bardziej nerwowe, niespokojne, mają gorszą jakość snu. To z kolei przekłada się na ich uwagę i poziom skupienia, co może wiązać się z osiąganiem gorszych wyników w nauce.

Jak nauczyć dziecko prawidłowo oddychać?

Na co więc zwrócić uwagę i do jakiego specjalisty zgłosić się po pomoc?

Sygnałem alarmowym jest otwarta buzia i oddychanie torem ustnym. W stanie spoczynku dziecko zawsze powinno oddychać nosem, nie licząc oczywiście sytuacji, gdy przechodzi infekcję, której towarzyszy katar.

Zobacz także

Dietetyczki: dieta mamy karmiącej nie jest dietą pełną eliminacji [wywiad]

Jeśli jednak katar ma charakter przewlekły, warto udać się do pediatry, alergologa lub laryngologa, by sprawdzić, czy dziecko nie ma przerośniętego migdała (wówczas przepływ powietrza przez nos jest niemożliwy lub ograniczony, a nawyk dysfunkcyjnego oddychania utrwala się).

Zdarzyć może się, że nieprawidłowy tor oddechowy przyczynił się do powstania wady zgryzu, która będzie wymagała leczenia ortodontycznego. Z kolei możliwe wady artykulacyjne wymagają współpracy z neurologopedą pracującego holistycznie, który całościowo spojrzy na dziecko, zbada pozycję spoczynkową języka, sposób obróbki pokarmu, połykania, oddychania.

W Klinice Wierzowieccy, w której pracuję, patrzymy na dziecko w sposób całościowy. Problem z oddychaniem jest złożony i wymaga odpowiedniego podejścia. Trzeba znaleźć przyczynę i wdrożyć odpowiednią terapię, co bywa możliwe tylko wtedy, gdy nie skupiamy się na jednym problemie.

Terapia nieprawidłowego toru oddechowego to proces interdyscyplinarny, angażujący pracę wielu specjalistów, stomatologów, ortodontów, fizjoterapeutów, fizjoterapeutów stomatologicznych, neurologopedów, osteopatów. Nieprawidłowe oddychanie to nawyk, niestety nie wystarczy wyłącznie usunąć jego przyczyny. Trzeba nauczyć się dobrze oddychać na nowo.

Czy oddech może być narzędziem terapeutycznym? 

Zdecydowanie! Oddech to potężne narzędzie, które warto wykorzystywać w codziennym życiu. Zwłaszcza, że żyjemy w świecie, który stale pędzi, a człowiek często funkcjonuje jak maszyna. Dobrze jest wiedzieć jak wcisnąć przycisk zwalniający obroty.

Jakie przyniesie nam to korzyści?

Odpowiednio dobrane techniki oddechowe pozwolą na wyciszenie układu nerwowego. Mogą okazać się pomocne w przypadku bezsenności, stresu, stanów lękowych, chrapania, bezdechu sennego.

Jedna z najbardziej znanych metod oddechowych, metoda Butejki, podnosi komfort życia wielu osobom zmagającym się z astmą, nadciśnieniem czy cukrzycą.

Ćwiczenia oddechowe pozwalają dzieciom, młodzieży i dorosłym zatrzymać się, skupiają uwagę na byciu tu i teraz, trenują uważność. Z drugiej strony, mamy też dostęp do takich technik oddechowych, które mają na celu pobudzić organizm. Są zatem doskonałym zamiennikiem porannej kawy.

Dziękuję za rozmowę.