Smółka – czym jest i kiedy powinna być wydalona?
Z tego artykułu dowiesz się:
Smółka to pierwszy stolec noworodka. Lekarze i położne będą wypytywać młodą mamę, czy pojawiła się u dziecka. To dla nich bardzo ważna informacja. Brak smółki w pierwszej dobie życia może stanowić sygnał alarmowy. Jakim chorobom towarzyszy brak smółki? Co w sytuacji, kiedy smółka jest wydalona za wcześnie? Odpowiadamy.
Smółka. Jak wygląda?
Smółka, czyli pierwsza kupa dziecka, ma charakterystyczny wygląd: jest czarna lub ciemnozielona, bardzo gęsta i lepka (wręcz smolista). Trudno zetrzeć ją z delikatnej skóry dziecka (może się do niej przykleić). W kolejnych dniach stolec noworodka będzie koloru zielonobrunatnego, a w 4.-5. dobie życia – o właściwej konsystencji i musztardowej barwie.
W składzie smółki są wody płodowe, maź płodowa, ale też enzymy trawienne, bilirubina i cholesterol. Co ciekawe w jelitach dziecka smółka zaczyna się formować już ok. 16. tygodnia ciąży.
Przeczytaj, co może zaskoczyć w wyglądzie noworodka i co stanowi powód do niepokoju.
Kiedy powinna się pojawić smółka?
Większość noworodków pierwszy stolec oddaje w ciągu 24 h od porodu. Jeśli w tym czasie smółka się nie pojawi, najczęściej obserwuje się dziecko kolejną dobę.
Dla lekarzy brak smółki to bardzo ważna informacja. To sygnał, że układ pokarmowy nie pracuje prawidłowo i trzeba rozpocząć diagnostykę.
Brak smółki. Co to oznacza?
Brak smółki może (ale nie musi!) świadczyć o tym, że dziecko urodziło się z mukowiscydozą, czyli chorobą genetyczną, w przebiegu której dochodzi do nadmiernego wydzielania śluzu przez komórki wielu układów (m.in. oddechowego i pokarmowego). U 10 proc. noworodków, u których rozpoznaje się mukowiscydozę, dochodzi do niedrożności smółkowej.
Niedrożność smółkowa to sytuacja, kiedy jelita zostają zatkane przez gęsty czop smółkowy (w przypadku mukowiscydozy przyczyną tego jest nadmierna produkcja gęstego śluzu oraz brak enzymów trzustkowych). Leczenie uzależnione jest od nasilenia niedrożności. W cięższych przypadkach konieczna jest interwencja chirurgiczna (m.in. nacięcie jelit i odbarczenie, resekcja).
Kiedy lekarze rozpoznają u noworodka niedrożność smółkową, rozpoczynają również diagnostykę w kierunku mukowiscydozy. Jest to bowiem jeden z pierwszych i najcięższych objawów tej choroby.
Brak smółki a choroba Hirschsprunga
Brak smółki może też wskazywać na chorobę Hirschsprunga, wrodzoną wadę przewodu pokarmowego. W jej przebiegu obserwuje się brak zwojów nerwowych w jelitowym splocie nerwowym, co prowadzi do zaburzenia czynnościowego motoryki przewodu pokarmowego.
Choroba Hirschsprunga jest chorobą rzadką. Najczęściej rozpoznaje się ją u noworodków. Sygnałem alarmowym dla lekarzy jest wówczas nie tylko brak smółki, ale też wzdęty brzuch, zaparcia, wymioty. Choroba często współwystępuje z innymi chorobami o podłożu genetycznym, m.in. u dzieci z zespołem Downa.
Zbyt szybkie wydalenie smółki
Niekiedy zdarza się, że smółka zostaje wydalona jeszcze w łonie mamy, najczęściej tuż przed porodem lub w jego trakcie. W zdecydowanej większości przypadków taka sytuacja ma miejsce u dzieci urodzonych po 42. tygodniu ciąży i wiąże się z zakażeniem wewnątrzmacicznym lub niedotlenieniem. Wymaga zachowania dużej czujności ze strony położnych i lekarzy, aby nie doszło do zespołu aspiracji smółki (MAS – Meconium Aspiration Syndrome). W tym celu zaleca się oczyszczenie górnych dróg oddechowych noworodka tuż po narodzeniu główki (jeszcze przed wykonaniem pierwszego oddechu).
Zespół aspiracji smółki. Co to znaczy?
Zespół aspiracji smółki rozpoznawany jest wówczas, gdy dojdzie do przedostania się płynu owodniowego zawierającego smółkę do dróg oddechowych rodzącego się dziecka. Występuje prawie wyłącznie u noworodków urodzonych w fizjologicznym terminie porodu. Bardzo rzadko dotyczy dzieci urodzonych pomiędzy 34. a 37. tygodniem ciąży.
Zespół aspiracji smółki – rokowanie
W wyniku aspiracji smółki do układu oddechowego u noworodków może dojść do wielu powikłań, m.in. zaburzenia drożności oskrzelików, uszkodzenia pęcherzyków płucnych, rozwoju odmy opłucnowej, wtórnego bakteryjnego zapalenia płuc lub przetrwałego nadciśnienia płucnego.
Do zachłyśnięcia się wodami płodowymi może dojść w wyniku zakażenia, stąd – po wykonaniu badań mikrobiologicznych – konieczne może okazać się włączenie antybiotyków.
Rozwój medycyny i dostęp do coraz lepszych form leczenia sprawił, że rokowanie dzieci z zespołem aspiracji smółki poprawiło się. Wiele zależy jednak m.in. od stopnia niedotleniania okołoporodowego czy współistnienia wad wrodzonych. Wszystkie dzieci z MAS przez pierwsze lata życia objęte są specjalistyczną opieką, m.in. neurologiczną.
