Urlop macierzyński i zasiłek macierzyński po zmianach w 2023 r.
Z tego artykułu dowiesz się:
Urlop macierzyński a rodzicielski
Na pytanie, jak długo trwa urlop macierzyński w Polsce, wielu z nas odpowie, że rok. Nic bardziej mylnego! Jego wymiar uzależniony jest od liczby urodzonych przy jednym porodzie dzieci i wynosi:
- 20 tygodni – jeśli urodziłaś jedno dziecko,
- 31 tygodni – jeśli urodziłaś dwoje dzieci,
- 33 tygodnie – jeśli urodziłaś troje dzieci,
- 35 tygodni – jeśli urodziłaś czworo dzieci,
- 37 tygodni – jeśli urodziłaś pięcioro i więcej dzieci.
Macierzyński urlop można rozpocząć jeszcze będąc w ciąży (wówczas można maksymalnie wykorzystać 6 tygodni). Wiele pań zaczyna korzystać z tego uprawnienia po przekroczeniu terminu porodu, ale nie jest to konieczne (nadal przecież może korzystać ze zwolnienia lekarskiego, które przysługuje przez cały okres ciąży, maksymalnie do wymiaru 270 dni).
Urlop macierzyńskim rozpoczyna się w dniu urodzenia dziecka, i to bez względu na to, czy jest to dzień powszedni, świąteczny czy weekend.
By dokonać formalności po urodzeniu dziecka i skorzystać z urlopu macierzyńskiego, teoretycznie nie jest potrzebny żaden wniosek. Podstawą do skorzystania z tego uprawnienia jest przedłożenie skróconego aktu urodzenia dziecka.
Warto też wiedzieć, że również po poronieniu masz prawo do skorzystania z urlopu, dość niefortunnie nazwanego w tej sytuacji, macierzyńskim. Warunkiem jego udzielenia jest przekazanie pracodawcy skróconego aktu urodzenia martwego dziecka.
Ile wynosi urlop macierzyński, a ile rodzicielski?
Pojawia się pytanie, co po urlopie macierzyńskim. Otóż wtedy można ubiegać się o urlop rodzicielski, który od 26 kwietnia 2023 r. obowiązuje na nowych zasadach. Co się zmieniło?
Czas jego trwania został wydłużony o 9 tygodni i łącznie dla obojga rodziców wynosi obecnie:
- 41 tygodni (dotychczas 32 tygodnie) – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 43 tygodnie (dotychczas 34 tygodnie) – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Jeśli dziecko posiada tzw. zaświadczenie „Za życiem”, rodzice mogą skorzystać z urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie
- 67 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.
Jest jednak pewne „ale”: wspomniane 9 tygodni, o które wydłużono urlop rodzicielski, przysługuje na wyłączność drugiemu z rodziców. Oznacza to, że mama, która urodziła jedno dziecko i dotychczas korzystała z urlopu rodzicielskiego, po upływie 32 tygodni musi go zakończyć, a rozpocząć go może ojciec dziecka (dodatkowo przysługuje mu jeszcze dwutygodniowy urlop ojcowski, który trzeba wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia).
Wniosek o urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski udzielany jest bezpośrednio po urlopie macierzyńskim na pisemny wniosek pracownika w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest zobowiązany go uwzględnić.
Urlop rodzicielski można łączyć z pracą, pod warunkiem, że będzie ona świadczona w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu. Ale znów: trzeba pamiętać o złożeniu wniosku u pracodawcy o umożliwienie świadczenia pracy z jednoczesnym wykorzystywaniem urlopu rodzicielskiego. Jeśli się zgodzi (a nie musi!), wówczas przysługujący urlop ulega wydłużeniu.
Pracę na urlopie rodzicielskim można też wykonywać u innego pracodawcy, i to w dowolnym wymiarze etatowym (np. na ¾ etatu albo na cały etat), o ile jednak nie podpisywaliśmy zakazu konkurencji u pierwotnego pracodawcy.
Urlop macierzyński: ile płatny?
Na urlopie macierzyńskim, który przysługuje każdej kobiecie, która opłaca składki chorobowe (zatrudnionej na etat lub prowadzącej działalność), wypłacany jest zasiłek macierzyński. Rodzi się więc pytanie, kto płaci za urlop macierzyński?
- Jeśli firma, w której pracujesz, zatrudnia mniej niż 21 osób, świadczenie wypłaca ZUS.
- A jeśli jest większa, zasiłek wypłaca pracodawca, który później rozlicza się bezpośrednio z ZUS-em.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku (średnia z 12 miesięcy). W praktyce najczęściej oznacza to, że w przypadku urodzenia jednego dziecka przez rok będziesz otrzymywać wypłatę w kwocie dotychczasowej pensji. Jeśli po urlopie zdecyduje się na urlop rodzicielski, wówczas zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego wyniesie 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Inaczej sprawa wygląda, gdy do 21 dni po porodzie złożysz tzw. długi wniosek (o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze). W takiej sytuacji zasiłek będzie wynosił 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Wniosek ten jednak nie może dotyczyć 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu zasiłek zawsze wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
