Przepis na ciecz nienewtonowską – jak ją zrobić i wykorzystać?
Z tego artykułu dowiesz się:
Ciecz nienewtonowska to fascynująca substancja, która może dostarczyć dzieciom mnóstwo zabawy i nauki. Przygotujesz ją ze składników, które masz w domu i z jej pomocą wprowadzisz dziecko do fascynującego świata fizyki i chemii.
Czym jest ciecz nienewtonowska?
Ciecz nienewtonowska to substancja, której lepkość (opór przepływu) zmienia się w zależności od przyłożonej siły. W przeciwieństwie do cieczy newtonowskich, np. wody, których lepkość pozostaje stała, ciecze nienewtonowskie mogą stać się bardziej gęste lub rzadkie w zależności od tego, jak na nie działamy. A prościej? 😊
Ciecz nienewtonowska zachowuje się inaczej niż zwykła woda. Jeśli delikatnie zanurzysz w niej rękę, będzie płynna i miękka jak błoto. Ale gdy uderzysz w nią mocno dłonią, stanie się twarda jak kamień. To dlatego, że jej gęstość zmienia się w zależności od tego, jak na nią działasz. Możesz nawet po niej biegać, jeśli robisz to szybko, ale jeśli się zatrzymasz – wpadniesz jak w kałużę.
→ Zobacz, jak zrobić slime
Właściwości i zachowanie cieczy nienewtonowskiej
Główną cechą cieczy nienewtonowskiej jest jej zdolność do zmiany lepkości pod wpływem naprężeń. Przy powolnym działaniu siły, ciecz nienewtonowska może zachowywać się jak ciecz, natomiast przy gwałtownym działaniu siły, może stać się bardziej stała.
Oobleck to popularna nazwa cieczy nienewtonowskiej, która pochodzi z książki dla dzieci „Bartholomew and the Oobleck” autorstwa Dr. Seussa. W tej historii oobleck to lepka, zielona substancja, która spada z nieba i powoduje chaos w królestwie.
Jak zrobić ciecz nienewtonowską?
Składniki potrzebne do jej przygotowania
Potrzebne będą:
- skrobia kukurydziana (lub mąka ziemniaczana),
- woda,
- barwniki spożywcze (opcjonalnie).
Przepis krok po kroku
- Wybierz dużą miskę lub pojemnik, aby mieć wystarczająco dużo miejsca do mieszania i zabawy.
- Wsyp skrobię lub mąkę ziemniaczaną do miski. Sprawdzone proporcje to ok. 2:1 (np. 2 szklanki mąki na 1 szklankę wody).
- Mieszaj, aż uzyskasz gęstą, lepką mieszaninę.
- Idealna konsystencja to taka, w której mieszanina staje się twarda pod wpływem nacisku, ale rozpływa się, gdy przestajesz wywierać siłę.
- Jeśli mieszanina jest zbyt rzadka, dodaj więcej skrobi, a jeśli zbyt twarda – więcej wody.
Jak barwić ciecz nienewtonowską?
Do wody przed zmieszaniem ze skrobią dodaj kilka kropel barwnika spożywczego lub naturalnych barwników (np. soku z buraka dla czerwieni, kurkumy dla żółtego koloru). Mieszaj delikatnie, aż kolor równomiernie się rozprowadzi. Jeśli chcesz uzyskać efekt tęczy, możesz zrobić kilka różnych kolorów i delikatnie je połączyć.
Jeśli chcesz, by ciecz świeciła w ciemności, użyj toniku (z chininą) zamiast wody – będzie świecić w świetle UV.
→ Przeczytaj również: Jak zrobić masę solną?
Eksperymenty i zabawy z cieczą nienewtonowską
Ciecz nienewtonowska, z jej niezwykłymi właściwościami, to doskonały materiał do eksperymentów i zabaw, które nie tylko bawią, ale i uczą.
Wśród ciekawych eksperymentów są:
- “Kulka, która znika” – szybko uformuj kulkę z cieczy nienewtonowskiej w dłoni, przestań ją ściskać i obserwuj, jak rozpływa się w dłoni.
- “Uderzenie młotkiem” – uderz młotkiem w powierzchnię cieczy nienewtonowskiej. Obserwuj, jak ciecz staje się twarda i amortyzuje uderzenie.
- “Test z piłeczką” – wrzuć piłeczkę do cieczy nienewtonowskiej. Odbija się czy tonie?
Eksperymenty sensoryczne dla dzieci
Ciecz nienewtonowska to świetna zabawa sensoryczna, która wspiera terapię integracji sensorycznej (SI). Jest nie tylko ekscytująca, ale także pomaga w stymulacji różnych zmysłów, co jest bardzo ważne dla dzieci z zaburzeniami SI lub nadwrażliwością na bodźce. Stymuluje zmysł dotyku (czucie powierzchowne i głębokie). Wspiera też propriocepcję (czucie głębokie, świadomość ciała), a także reguluje napięcie mięśniowe (zanurzanie rąk i nóg w gęstej cieczy wymaga dodatkowego wysiłku).
Ciecz nienewtonowska, i to nie tylko w przypadku dzieci 😊, działa relaksująco. To też świetny sposób na odreagowanie napięć – zamiast krzyczeć czy rzucać zabawkami, dziecko może np. uderzać dłonią w ciecz i obserwować, jak twardnieje.
Jak dostosować zabawę do potrzeb dziecka w terapii SI?
Jeśli dziecko:
- unika dotykania lepkich substancji – zachęcaj je stopniowo, np. pozwól mu najpierw mieszać ciecz łyżką, a potem dotknąć tylko jednym palcem,
- potrzebuje więcej bodźców ruchowych – zaproponuj mu chodzenie po cieczy lub wbijanie w nią rąk z większą siłą,
- ma problem z koncentracją – można wprowadzić elementy zabawy tematycznej, np. „ratowanie” figurek zwierząt z cieczy,
- lubi mocne wrażenia sensoryczne – można dodać różne tekstury (np. brokat, piasek), by zwiększyć ilość doznań.
Przykładowe zabawy:
- “Głębokie zanurzenie” – powoli zanurzaj rękę w cieczy nienewtonowskiej, a następnie spróbuj ją szybko wyciągnąć. Poczuj różnicę w oporze, jaki stawia ciecz.
- “Rysowanie palcem” – spróbuj rysować palcem po powierzchni cieczy nienewtonowskiej. Obserwuj, jak ślady znikają, gdy ciecz wraca do swojej płynnej formy.
- “Ukryte skarby” – ukryj małe przedmioty (np. szklane kulki, monety) w cieczy nienewtonowskiej i poproś dzieci, aby je odnalazły.
Czy ciecz nienewtonowska jest bezpieczna dla dzieci?
Zdecydowanie. Jest nietoksyczna i bezpieczna. Nawet jeśli dziecko przypadkowo dotknie ust, nic złego się nie stanie. Nie nadaje się jednak do jedzenia, więc warto pilnować młodszych dzieci.
→ To może Cię zainteresować: Wybiórczość pokarmowa a zaburzenia SI u dzieci. Jaki to ma związek?
Chodzenie po cieczy nienewtonowskiej – jak to działa?
Po cieczy nienewtonowskiej można chodzić. To świetna zabawa dla dzieci i ciekawy eksperyment naukowy. Najlepiej jednak przeprowadzać go na świeżym powietrzu (np. w ogródku). Jeśli bawisz się w domu, zabezpiecz podłogę folią malarską.
Będziesz potrzebować cieczy nienewtonowskiej w dużej ilości (ok. 3-5 kg) oraz dużą miskę, wanienkę lub basenik (im większa powierzchnia, tym lepiej). Przygotowujesz ją według przepisu, który znajdziesz wyżej ☝️
Dzieci mogą biegać po powierzchni, ale muszą się poruszać szybko. Jeśli się zatrzymają, zaczną powoli tonąć, ale spokojnie – wystarczy, że zaczną się ruszać.
Pamiętaj, aby po zabawie nie wylewać cieczy nienewtonowskiej do zlewu, ponieważ może to spowodować zatkanie rur. Kiedy zaschnie można wyrzucić ją do kosza na śmieci.
Figury sensoryczne i inne dodatki do zabawy
Do zabawy cieczą nienewtonowską przydadzą się m.in. piłeczki sensoryczne w różnych rozmiarach i z różnymi fakturami, figurki zwierząt albo klocki sensoryczne.
Ciecz nienewtonowska w edukacji i terapii
Nauka przez zabawę – wykorzystanie w przedszkolu
Zabawa cieczą nienewtonowską może pomóc dzieciom w zrozumieniu podstaw fizyki i chemii, ponieważ:
- pokazuje, jak materia może zmieniać swoje właściwości – twardnieje pod naciskiem i staje się płynna, gdy ją pozostawimy w spokoju,
- uczy o siłach i ciśnieniu – dzieci mogą eksperymentować, uderzając w ciecz, wylewając ją i sprawdzając, jak reaguje na różne bodźce,
- wzbudza ciekawość naukową – dzieci chętnie badają różne konsystencje, co rozwija ich umiejętności obserwacji i myślenia przyczynowo-skutkowego.
Wpływ na rozwój motoryki małej i koordynacji wzrokowo-ruchowej
Motoryka mała to precyzyjne ruchy dłoni i palców, które są kluczowe np. do pisania, zapinania guzików czy wiązania butów. Zabawa cieczą pomaga rozwijać siłę chwytu i nacisk dłoni (dzieci ściskają ciecz, ugniatają ją i próbują złapać, co wzmacnia mięśnie dłoni), koordynację palców, precyzję ruchów czy różnicowanie siły nacisku
Z kolei koordynacja wzrokowo-ruchowa to zdolność do synchronizowania ruchów rąk z tym, co widzimy. Zabawa cieczą nienewtonowską angażuje tę umiejętność, ponieważ wymaga planowania ruchów (dziecko musi obserwować, jak ciecz reaguje, i dostosowywać do tego swoje działania), ćwiczy śledzenie wzrokiem oraz poprawia refleks i reakcje na bodźce.
Rehabilitacja dłoni z wykorzystaniem cieczy nienewtonowskiej
Ciecz nienewtonowska świetnie sprawdza się jako narzędzie do rehabilitacji dłoni u dzieci. Może pomóc w poprawie siły, zręczności, koordynacji oraz kontroli ruchów dłoni i palców. Jest przy tym atrakcyjna i angażująca, co sprawia, że dzieci chętniej uczestniczą w ćwiczeniach rehabilitacyjnych. Wzmacnia mięśnie dłoni i palców (ściskanie i ugniatanie cieczy angażuje różne grupy mięśni, co pomaga w ich wzmacnianiu), poprawia zakres ruchu oraz redukuje napięcie mięśniowe i sztywność (ciepła ciecz nienewtonowska może pomóc w rozluźnieniu dłoni, co jest przydatne w rehabilitacji po urazach lub przy problemach ze sztywnością mięśni).
