Pasożyty u dzieci – objawy, leczenie i zapobieganie

Pasożyty, mimo znaczącej poprawy warunków sanitarnych, nadal stanowią duże zagrożenie dla zdrowia. W ostatnich latach zainteresowanie chorobami, które wywołują, stale rośnie. Wielu rodziców to właśnie tu szuka przyczyny przewlekłego kaszlu, bólu brzucha i zmian skórnych w swojej pociechy. Ale czy słusznie? I czy odrobaczanie dzieci, tak popularne w ostatnim czasie, jest bezpieczne?

Pasożyty u dziecka. Jak rozpoznać?

Pasożyty do ludzkiego organizmu dostają się różnymi drogami, najczęściej poprzez spożywanie niedomytych owoców i warzyw i brak higieny osobistej. Zarazić można się też przez picie nieprzegotowanej wody lub jedzenie brudnymi rękoma. Czynnikiem sprzyjającym chorobie pasożytniczej są też podróże zagraniczne i stres.

Pasożyty, kiedy wnikają do organizmu, doprowadzają do mechanicznego uszkodzenia tkanki lub narządu: ścian jelita, tkanki mięśniowej, układu nerwowego. Mogą też spowodować odwracalne lub trwałe zmiany w mózgu, wątrobie, płucach i nerkach.

Bywają też odpowiedzialne za wywołanie silnej reakcji alergicznej lub odczynu zapalnego, a także rozwój niedokrwistości. Mogą ponadto przenosić na człowieka wirusy, bakterie i pierwotniaki.

Brzmi groźnie, prawda? Pozwólmy zatem przemówić liczbom:

• Według statystyk obecnie ok. 2 miliardów ludzi jest zarażonych przynajmniej jednym pasożytem.
• Liczba pacjentów, u których zdiagnozowano chorobę pasożytniczą, przekracza 3 miliardy.
• W USA pasożyty ma blisko 95 proc. społeczeństwa.
• Szacuje się, że pasożyty w ciągu roku przyczyniają się do 14 mln przypadków zgonów na świecie.
• W Polsce inwazja owsika sięga 95 proc. ludności, glisty ludzkiej – 50 proc., a zarażenie pierwotniakiem Giardia–lamblia u niemowląt dochodzi do 80 proc.

Pasożyty żyją więc wśród nas (i w nas!). Niekiedy zakażenie przez bardzo długi czas nie daje żadnych objawów. Te mogą pojawić się np. dopiero w chwili znacznego osłabienia organizmu. Nie oznacza to jednak, że choroby pasożytnicze u dzieci należy bagatelizować. Przeciwnie! Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Czy dziecko ma robaki?

Pasożyty mogą dawać szereg różnych objawów: neurologicznych, jelitowych czy dermatologicznych. Wiele z nich jest dość niespecyficzna, a do najpopularniejszych należą:

• bóle brzucha,
• brak apetytu,
• bladość skóry,
• osłabienie
• spadek masy ciała,
• zburzenia wypróżniania (zaparcia, biegunki)
• wysypka,
• trudności w koncentracji,
• zaburzenia snu,
• podkrążone oczy.

A jakie są najczęściej występujące w Polsce choroby pasożytnicze?

Owsica

Wywołuje ją owsik ludzki będący pasożytem jelita grubego. Zdecydowanie częściej występuje u dzieci niż u dorosłych. Choroba może przebiegać bezobjawowo, gdyż wystąpienie objawów uzależnione jest od intensywności inwazji i wrażliwości osobniczej.

Najczęściej występujący objaw owsicy to świąd odbytu, zwłaszcza nasilający się nocą. U dziewczynek może dojść do zapalenia sromu i pochwy. Nierzadko występują też objawy zaburzenia układu nerwowego: ogólne zmęczenie, bezsenność, nadpobudliwość.

Leczeniu owsicy musi poddać się cała rodzina. Kurację powtarza się po dwóch tygodniach. Bardzo ważne jest również dokładne wyczyszczenie mieszkania (jaja owsików mogą być przenoszone z kurzem). Stąd ważna jest częsta zmiana bielizny i pościeli, a także odkurzenie kanap, foteli i dywanów.

Powikłania owsicy zdarzają się rzadko. Do najpoważniejszych należą: nadkażenia bakteryjne zmian skórnych, zapalenie wyrostka robaczkowego, narządów rodnych i jamy otrzewnej.

Glistnica

Chorobę wywołuje glista ludzka. Do zakażenia dochodzi poprzez połknięcie dojrzałego jaja, zawierającego larwę (tzw. jajo inwazyjne), które uwalnia się w przewodzie pokarmowym żywiciela. Larwa wędruje do dróg oddechowych. W wyniku odruchu kaszlu zostaje na nowo połknięta i przedostaje się do jelita cienkiego. Tam dojrzewa i składa jaja, które są wydalane wraz z kałem.

Objawy glistnicy to:

• pokrzywka,
• świąd,
• wymioty, nudności,
• łzawienie oczu,
• zapalenie spojówek,
• suchy kaszel,
• zaburzenia snu,
• nadmierna nerwowość.

Leczenie glistnicy stosuje się wyłącznie u osób z potwierdzonym rozpoznaniem. Terapia jest w 100 proc. skuteczna, a powikłania występują w Polsce niezwykle rzadko.

Zobacz także

Korzyści z użytkowania rowerka biegowego – dlaczego warto zacząć od niego naukę jazdy?

Lamblioza (gardioza)

Chorobę wywołuje pierwotniak Giardia intestinalis. Objawem lambliozy jest biegunka ze skurczowymi bólami brzucha, nudnościami i wymiotami. W przebiegu choroby może też dojść do utraty masy ciała, a jeśli będzie miała charakter przewlekły – nawet do zahamowania rozwoju i upośledzenia czynności poznawczych. Często jednak zdarza się, że lamblioza nie daje żadnych objawów i ustępuje samoistnie.

Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, rzadziej po spożyciu zanieczyszczonej żywności. Do zakażenia może dojść po połknięciu 10-100 cyst G. intestinalis, które mogą znajdować się m.in. w wodzie lub na brudnych rękach.

Lamblioza to najczęstsze zakażenie pierwotniakowe na świecie. Rocznie notuje się ok. 280 mln zachorowań. W 2019 r., według danych PZH, w Polsce na lambliozę chorowało 785 osób.

Jak zapobiegać chorobom pasożytniczym u dzieci?

• Podstawą jest przestrzeganie higieny osobistej (zwłaszcza mycie rąk przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety).
• Dokładne mycie rąk po powrocie do domu.
• Mycie warzyw i owoców przed spożyciem.
• Unikanie pokarmów nieznanego pochodzenia.
• Unikanie picia wody ze strumieni, rzek i jezior.
• Nauka zasad higieny od najmłodszych lat.
• W czasie podróży egzotycznych należy bezwzględnie pić wyłącznie butelkowaną lub przegotowaną wodę. Nie należy też dodawać do napojów kostek lodu przygotowanych z bieżącej wody.

Czy powinno się rutynowo odrobaczać dzieci?

Na wielu forach internetowych i podczas rozmów wśród rodziców często wybrzmiewa teza, że choroby pasożytnicze u dzieci w Polsce zdarzają się na tyle często, że powinno się je profilaktycznie odrobaczać. Popularne są też badania diagnostyczne, które nierzadko dają wyniki fałszywie dodatnie i powodują nadrozpoznawalność chorób pasożytniczych u dzieci. Lekarze mówią wręcz o parazytologicznej fobii u rodziców i opiekunów.

Badania na pasożyty nie są wykonywane rutynowo. Po pierwsze dlatego, że diagnostyka w tym przypadku jest dość trudna, po drugie wymaga sporego doświadczenia laboranta. I po trzecie – zaleca się, by były ukierunkowane na konkretny rodzaj pasożyta.

Lekarze zalecają zatem stosowanie leków przeciwpasożytniczych wtedy, gdy zakażenie zostanie potwierdzone, np. wykryty zostanie dojrzały pasożyt (owsik, glista ludzka). Ich profilaktyczne podawanie jest niebezpieczne, gdyż nie są to leki obojętne dla organizmu.

Naturalne sposoby na odrobaczenie organizmu

Potwierdzone działanie przeciwpasożytnicze mają substancje zawarte w świeżych pestkach dyni. Można też podawać dziecku na czczo olej z pestek dyni. W naturalnym odrobaczaniu stosuje się również kiszonki, zwłaszcza sok z kiszonych ogórków i kiszony czosnek. W walce z pasożytami pomocny jest również olejek z oregano (więcej na temat bezpieczeństwa stosowania olejków eterycznych przeczytasz na portalu Biokurier.pl).

Bibliografia:

• Hadaś E., Derda M., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, Problemy Higieny i Epidemiologii 2014, 95(1): 6-13.
• Kadłubowski R., Zarys parazytologii lekarskiej. PZWL, Warszawa 1988.
• Własienko A., Kuchar E., Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci – problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej, Lekarz POZ 2/2017, 154-160.