11 pytań i odpowiedzi o tran dla dzieci: od składu po dawkowanie
Z tego artykułu dowiesz się:
Tran dla dzieci nierzadko przedstawiany jest niczym cudowny specyfik na odporność. Nie da się ukryć, że jest bogaty w kwasy omega-3, witaminy A i D, a także inne cenne składniki wspierające prawidłowy rozwój dziecka. Ale czy podawanie tranu dzieciom sprawi, że przestaną chorować? Przyjrzyjmy się faktom i sprawdźmy, co na ten temat mówi nauka.
1. Co to jest tran?
Tran to olej rybi, pozyskiwany z wątroby dorsza i ryb dorszowatych. Jest naturalnym źródłem kwasów omega-3, w tym EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy), które wspierają prawidłowy rozwój dziecka, koncentrację i funkcjonowanie mózgu. Najczęściej podajemy go w celu uzupełnienia niedoborów i wsparcia odporności.
Od razu tez wyjaśnijmy, że olej z wątroby rekina to nie tran. Jest to olej pozyskiwany z różnych gatunków rekinów, np. grenlandzkiego, który zawiera głównie alkiloglicerole i skwalen (tak, wspierają odporność), jednak mało w nim kwasów omega-3.
2. Dlaczego warto podawać tran dzieciom?
Tran pomaga uzupełnić niedobory niezbędnych składników odżywczych, zwłaszcza kwasów omega-3, które wpływają na rozwój mózgu, koncentrację, zdrowie oczu i układu sercowo-naczyniowego. Jest też źródłem witaminy D (naturalnej lub syntetycznej, albo takiej i takiej), która wspiera układ odpornościowy i wpływa na prawidłowy wzrost kości.
➝ Przeczytaj rozmowę z Matką Aptekarką, by przekonać się, czy leki na odporność dla dzieci działają
3. Jakie składniki odżywcze zawiera tran?
Najcenniejszym składnikiem transu są kwasy tłuszczowe omega-3, w tym EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy), które wspierają funkcjonowanie mózgu, koncentrację, rozwój układu nerwowego oraz zdrowie oczu.
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA) występuje w dużych ilościach w mózgu i siatkówce oka. Wspiera dojrzewanie siatkówki, poprawia ostrość widzenia i prawidłowe funkcjonowanie komórek mózgowych.
- Kwas eikozapentaenowy (EPA) bierze udział w produkcji eikozanoidów – związków, które działają przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo i pomagają utrzymać odpowiednią elastyczność naczyń krwionośnych.
Tran jest też naturalnym źródłem witaminy D, która jest niezbędna do utrzymania równowagi wapniowo‑fosforanowej i prawidłowego metabolizmu kości. Ma też duży wpływ na układ hormonalny oraz namnażanie i różnicowanie komórek odpornościowych. Wspiera układ nerwowy i sercowo-naczyniowy.
W tranie występuje też naturalnie witamina A. I choć rzadko się o niej wspomina w kontekście odporności, ma ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Wspiera go głównie poprzez działanie beta-karotenu, który chroni organizm przed szkodliwym działaniem promieni UV i wolnych rodników. Jest również niezbędna do prawidłowego dojrzewania i funkcjonowania komórek odpornościowych (limfocytów, monocytów czy neutrofili). Niedobór witaminy A co prawda nie zawsze zmienia liczbę tych komórek, ale może osłabić ich aktywność, przez co organizm gorzej radzi sobie z infekcjami.
➝ Poznaj sposoby na odporność, których nie można kupić
4. Jak wybrać odpowiedni tran dla dzieci?
Najlepiej sięgać po preparaty przeznaczone specjalnie dla najmłodszych, które mają odpowiednio dobrane dawki witamin i kwasów omega-3. Ważne jest także źródło pochodzenia tranu – wysokiej jakości produkty powstają z ryb pozyskiwanych z czystych akwenów, a ich składy są kontrolowane pod kątem obecności metali ciężkich.
Jest i kwestia smaku, który wielu z nas pamięta z dzieciństwa jako odpychający (delikatnie mówiąc 😊). Na szczęście dzisiejsze preparaty mają z tym wspomnieniem niewiele wspólnego. Obecnie trany dla dzieci są łagodniejsze w smaku, często też wzbogaca się je naturalnymi aromatami cytrusowymi czy owocowymi.
Im świeższy jest tran, tym delikatniejszy ma smak.
5. Jakie są formy tranu?
Tran dla dzieci dostępny jest w kilku formach, co pozwala dopasować suplementację do wieku i preferencji naszej pociechy. Najczęściej spotykany jest tran w płynie. Ma wiele zalet: jest łatwy do odmierzenia i wygodny dla młodszych dzieci, ale ma też wadę: jego smak nie zawsze jest akceptowany.
Alternatywą są kapsułki, które sprawdzają się u starszych dzieci potrafiących je połykać, a dodatkowo pozwalają uniknąć rybnego posmaku.
Coraz większą popularnością cieszą się też trany w formie żelków lub kapsułek do żucia, które przypominają słodycze i dzięki temu są chętnie przyjmowane przez najmłodszych. Ale czy ich zakup to dobry pomysł?
Żelki z tranem to słodycze, nie lek. Dając dzieciom słodkości, także te kupione w aptece, od małego uczymy je złych nawyków żywieniowych. Już nie wspominając o składzie części takich żelków. W większości jest to ulepek (m.in. syrop glukozowo-fruktozowy, syrop glukozowy, cukier) z dodatkiem tranu i barwników. Chciałabym też zaznaczyć, że nie jest to lekarstwo, tylko produkt spożywczy
– tłumaczy Ana Krysiewicz (Matka Aptekarka), autorka książki “Naturalna odporność”.
→ Przeczytaj również: Kolorowe misie pod lupą: co kryją żelki dla dzieci?
6. Jak dawkować tran dla dzieci?
Dawkowanie tranu u dzieci zależy przede wszystkim od ich wieku oraz zawartości kwasów EPA i DHA w danym preparacie. Niemowlętom zazwyczaj podaje się jedynie kilka kropel dziennie, natomiast u dzieci w wieku od 1 do 3 lat dawka zwiększa się do 1–2 ml. Starsze dzieci mogą przyjmować 5 ml tranu dziennie.
Tran w płynie po otwarciu należy przechowywać w lodówce przez maksymalnie 2-3 miesiące.
Warto jednak pamiętać, że różne produkty mogą mieć inną koncentrację składników aktywnych, dlatego zawsze należy sprawdzić zalecenia producenta na opakowaniu i skonsultować suplementację z pediatrą.
→ Przeczytaj również: Syrop na kaszel: naturalny czy z apteki?
7. Czy tran może mieć skutki uboczne?
Tran jest bezpiecznym suplementem diety dla dzieci, ale – jak każdy produkt – może wywołać u niektórych dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. lekkie mdłości czy luźniejsze stolce. Zdarza się też, że po jego spożyciu w ustach przez jakiś czas czuć rybi posmak.
Jest i kwestia zanieczyszczenia oleju rybiego metalami ciężkimi (rtęcią czy ołowiem). Taka informacja faktycznie przez pewien czas zdominowała media, jednak nie została potwierdzona. Jeśli wybieramy tran od sprawdzonego producenta, możemy być spokojni. Taki produkty musi przechodzić szczegółowe badania pod kątem obecności zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich, i posiada odpowiednie certyfikaty zgodne z normami Unii Europejskiej. Dotyczy to zarówno tranu, jak i oleju z wątroby rekina czy klasycznego oleju rybiego – wszystkie muszą spełniać te same rygorystyczne wymogi, zwłaszcza jeśli są przeznaczone dla dzieci.
Co ciekawe, większe ryzyko narażenia na metale ciężkie istnieje przy spożywaniu zwykłych ryb kupowanych w sklepie, ponieważ nie są one badane z taką dokładnością jak oleje wykorzystywane w suplementach diety.
8. Kiedy najlepiej podawać tran?
Najlepszym momentem na podawanie tranu dzieciom jest czas po posiłku, szczególnie takim, który zawierał choć odrobinę tłuszczu. Dzięki temu witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – A i D – wchłaniają się znacznie lepiej, a dodatkowo zmniejsza się ryzyko wystąpienia charakterystycznego, rybnego posmaku czy lekkiego dyskomfortu żołądkowego.
Tran można podawać zarówno rano, jak i wieczorem, ale ważne jest, aby robić to regularnie, o stałej porze dnia.
→ Przeczytaj również: Co na przeziębienie u dziecka?
9. Czy wszystkie dzieci potrzebują suplementacji tranem?
Nie wszystkie, i warto o tym pamiętać, by nie traktować tranu jako obowiązkowego elementu codziennej diety. Jeśli regularnie (2-3 razy w tygodniu) spożywacie tłuste ryby morskie (np. łososia, makrelę czy sardynki), wówczas organizm otrzymuje wystarczającą ilość kwasów omega-3 i dodatkowy suplement może nie być potrzebny.
Suplementacja ma szczególne znaczenie w przypadku dzieci, które jedzą bardzo mało ryb lub w ogóle ich nie akceptują, a także przy stwierdzonych niedoborach witaminy D czy kwasów omega-3.
Są grupy dzieci, którym suplementacja tranem może przynieść szczególne korzyści. Należą do nich przede wszystkim dzieci:
- które rzadko jedzą tłuste ryby morskie (łosoś, makrela, sardynki),
- z niedoborami witaminy D lub omega-3 potwierdzonymi w badaniach,
- w wieku szkolnym często chorujące na infekcje górnych dróg oddechowych,
- z alergiami lub skłonnością do atopowych zmian skórnych,
- z problemami z koncentracją, pamięcią i nauką,
- z ADHD,
- o obniżonej odporności.
Objawy niedoboru kwasów omega-3
Niedobór kwasów omega-3 u dzieci nie zawsze daje jednoznaczne objawy, ale są pewne sygnały, które mogą na niego wskazywać. Do najczęstszych należą:
- problemy z koncentracją,
- gorsza pamięć i trudności w nauce,
- suchość skóry (stąd suplementacja kwasami omega-3 jest nierzadko polecana dzieciom z atopowym zapaleniem skóry),
- łamliwość włosów,
- większa skłonność do stanów zapalnych i alergii,
- częste infekcje, zwłaszcza górnych dróg oddechowych,
- nadpobudliwość,
- obniżony nastrój,
- problemy z zasypianiem.
10. Jak długo podawać tran dziecku?
Najczęściej zaleca się kontynuowanie suplementacji przez kilka miesięcy, aby organizm dziecka mógł w pełni wykorzystać działanie składników odżywczych. Szczególnie istotne jest podawanie tranu w okresach jesienno-zimowych, kiedy dzieci są bardziej narażone na infekcje i niedobór witaminy D spowodowany ograniczoną ekspozycją na słońce.
W wielu przypadkach tran może być stosowany przez cały rok, jeśli dieta dziecka nie dostarcza wystarczającej ilości tłustych ryb morskich, a także w sytuacjach, gdy lekarz zaleca dłuższą suplementację w celu wsparcia odporności, funkcji poznawczych lub zdrowia skóry.
11. Czy tran jest bezpieczny w połączeniu z innymi suplementami?
Tran dla dzieci można łączyć z innymi suplementami, ale zawsze warto robić to świadomie i najlepiej po konsultacji z pediatrą. Najczęstsza wątpliwość dotyczy witaminy D, bo skoro tran już ją zawiera, czy można dodatkowo podawać dziecku osobne krople z tą witaminą? Odpowiedź brzmi: to zależy 😊
Jeśli dawka witaminy D w tranie jest zbyt niska, by pokryć dzienne zapotrzebowanie dziecka, można podawać mu osobny suplement. Trzeba jednak uważać, by nie doprowadzić do przedawkowania, które może być szkodliwe dla zdrowia.
Podobnie jest z innymi suplementami – tran dostarcza kwasów omega-3, więc dodatkowe preparaty kwasów omega zwykle nie są już potrzebne, chyba że lekarz stwierdzi inaczej.
Bibliografia:
- E. Pac-Kożuchowska, Kwasy tłuszczowe omega-3 a stan zdrowia dzieci, Endokrynologia Pediatryczna 2008, t. 7, nr 4(25), s. 49-54.
- D. Maciejewska, Niedobory witaminy D3 u dzieci i dorosłych – jak diagnozować i leczyć?, Lekarz POZ 2020, nr 1, s. 83-87.
- C. Sosnowska, Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce, Standardy Medyczne/Pediatria 2023, t. 20, s. 365-374.
- A. Pluta, M. Budnik-Szymoniuk, Korzystny wpływ kwasów omega-3 na rozwój dziecka, Journal of Education, Health and Sport 2016, 6(7), s. 540-547.
- P. Socha, Suplementacja DHA w krytycznych okresach życia – jak w praktyce realizować polskie i międzynarodowe zalecenia, Standardy Medyczne/Pediatria 2013, t. 10, s. 521-526.
