Dlaczego warto chodzić z dzieckiem na koncerty muzyki klasycznej?
Ideą koncertów jest stymulowanie wrażliwości słuchowej i kształtowanie muzycznych preferencji od najwcześniejszych etapów życia dziecka. Koncerty w ramach cyklu Od brzuszka do uszka maluszka składają się nie tylko z przebojów muzyki klasycznej, ale także z prezentacji zabaw, jakie rodzice wraz z niemowlętami, przy muzyce, mogą wykonywać. Prowadząca koncerty, dr Katarzyna Szewczyk, na każdy z koncertów przygotowuje także nowe zabawy i starannie dobiera repertuar, aby znalazły się w nim utwory o zróżnicowanym charakterze, od utworów pobudzających i aktywizujących, po utwory melancholijne i wyciszające, a także utwory imitujące otoczenie, co wspomaga rozwijanie wyobraźni.
Podczas każdego z koncertów Rodzice najmłodszych melomanów otrzymują broszury edukacyjne, które uzasadniają ideę koncertów, wyjaśniają zastosowanie wybranych utworów lub instrumentów oraz prezentują poszczególne etapy rozwoju słuchowego dzieci w okresie prenatalnym i postnatalnym. Broszury te stanowią ważne merytoryczne uzupełnienie uczestnictwa w koncertach. Przygotowywane są przez dr Annę Antoninę Nogaj – psychologa muzyki, która sprawuje opiekę naukową nad całym cyklem koncertów Od brzuszka do uszka maluszka.
Poniżej prezentujemy fragment broszury z pierwszego w tym sezonie koncertu.
dr Anna Antonina Nogaj
Punkt Konsultacyjny Psychologii Rozwoju Muzycznego Małego Dziecka, Filharmonia Pomorska im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy
Wieloletnie doświadczenie w organizacji koncertów Od brzuszka do uszka maluszka, obserwacje reakcji niemowląt na dźwięki, muzykę i brzmienie poszczególnych instrumentów, pozwoliły nam na opracowanie bogatego repertuaru, z którym w tym sezonie pragniemy zapoznać kolejne pokolenie małych melomanów. Wybór instrumentów na każdy z koncertów oraz ich dobór do zespołowego muzykowania nigdy nie jest przypadkowy. Dbamy bowiem o to aby dźwięki były wyraziste, aby instrumenty brzmiały selektywnie, a także aby wywoływały miłe wrażenia słuchowe podczas wspólnej gry. Liczba instrumentów zazwyczaj nie przekracza pięciu, co daje gwarancję, iż niemowlęta będą w stanie nadążać słuchowo za poszczególnymi liniami melodycznymi i nie będą miały poczucia przeciążenia brzmieniem.
Niezwykle jest dla nas ważne, aby zapoznawać dzieci z utworami z zakresu muzyki klasycznej. Sięgamy do korzeni muzyki, prezentujemy brzmienie utworów pochodzących z różnych epok oraz wybieramy znane przeboje największych światowych kompozytorów. Pokazujemy, iż poszczególne melodie mogą brzmieć zupełnie inaczej kiedy są wykonywane na różnych instrumentach, ale jednocześnie pozwalamy dzieciom na rozpoznanie tego co wspólne – czyli piękna muzyki wynikającego z jej walorów brzmieniowych i struktury melodyczno-rytmicznej utworów. W trakcie całego sezonu uczestniczące w koncertach dzieci będą mogły przyzwyczaić się do brzmienia poszczególnych hitów muzyki klasycznej, dzięki czemu w przyszłości muzyka klasyczna może stanowić dla nich ważny obszar wśród muzycznych preferencji.
Dlaczego uważamy, że muzyka klasyczna ma wartość w rozwoju dziecka?
… ponieważ muzyka sama w sobie ma wielką siłę oddziaływania na człowieka, bez względu na wiek. Ale szczególną wartość ma doświadczanie muzyki od najmłodszych lat, a nawet od okresu prenatalnego.
Aby przekonać Czytelnika, że muzyka ma ogromną wartość, na początek zaprezentuję koncepcję Tadeusza Natansona, wybitnego polskiego muzykoterapeuty. Zrozumienie istoty muzyki przez dorosłych, zwiększy szansę na utrzymanie motywacji u dzieci do regularnego korzystania z doświadczania muzyki. Celowo stosujemy słowo „doświadczanie”, a nie tylko „słuchanie”… Doświadczanie muzyki jest jej intencjonalnym, aktywnym i świadomym odbieraniem. Jeśli sami rodzice będą wrażliwi na muzykę i na jej walory artystyczne i estetyczne, łatwiej im będzie wzmocnić w dzieciach chęć, najpierw aktywnego słuchania, a może w przyszłości, samodzielnego muzykowania.
Zanim zaczniemy jednak samodzielnie i wraz z dziećmi, doświadczać muzyki warto poznać jej strukturę, w której wspomniany Tadeusz Natanson podkreślił występowanie trzech warstw muzyki – udowadniając tym samym, iż każda z nich spełnia w odbiorze muzyki inną funkcję.
W pierwszej kolejności podkreślamy, iż muzyka ma warstwę akustyczną, a sam dźwięk jest zjawiskiem fizycznym, wywołanym przez drgania źródła dźwięku, co w konsekwencji wywołuje określone wrażenia zmysłowe. Składowe elementy dźwięku, które odbieramy podczas słuchania muzyki to: (1) wysokość, która zależy od częstotliwości drgań, mierzona w hercach (Hz); (2) głośność, mierzona w decybelach (dB), pozwalająca na oszacowanie poziomu słyszalności dźwięków, między 0 dB do 120 dB, gdyż powyżej tej miary istnieje duże ryzyko uszkodzenia zmysłu słuchu; (3) czas trwania dźwięku, mierzony w sekundach lub milisekundach, który nie jest związany bezpośrednio z wartościami metrycznymi a z czasem brzmienia dźwięku; oraz (4) barwa, która jest wypadkową i efektem współdziałania trzech wcześniej wskazanych cech dźwięku oraz stanowi podstawę do rozróżnienia brzmienia poszczególnych instrumentów muzycznych.
Drugim obszarem muzyki, o silnej wartości oddziaływania na człowieka, jest warstwa semantyczna, która odwołuje się bezpośrednio do treści zawartych w utworze. Wartość semantyczna utworu nadaje znaczenie, pozwala zrozumieć określone treści i muzyczne metafory, może być też efektem muzycznego naśladownictwa bodźców czy informacji. Szczególnie ważna jest także symboliczna wartość muzyki, która sugeruje odbiorcy określone wydarzenia lub okoliczności lub wartość programowa, która bezpośrednio stanowi muzyczne ilustracje. Tego rodzaju oddziaływanie muzyki stymuluje wyobraźnię, uruchamia skojarzenia, generuje konieczność systematyzowania bodźców muzycznych, a tym samym przyczynia się do zwiększenia rozumowania przyczynowo-skutkowego w przyszłości. Elementami muzyki, które w bezpośredni sposób determinują treść utworów muzycznych są podstawowe elementy dzieła muzycznego, a wśród nich: (1) interwały i melodyka, (2) rytm, metrum i tempo, (3) dynamika, (4) tonalność, (5) artykulacja i frazowanie, (6) barwa, (7) budowa formalna. Wskazane czynniki, stanowiące podwaliny i elementarne składniki utworów muzycznych, zestawione w odpowiedniej konstelacji wywołują określone wrażenia na słuchaczach.
Trzecim obszarem muzyki, który ma znaczenie przy odbiorze poszczególnych wykonań czy utworów muzycznych jest warstwa estetyczna. Jej charakterystyka jest niezwykle trudna, bowiem dotyczy najmniej mierzalnego aspektu muzyki. W dużym stopniu warstwa estetyczna jest związana z gustem muzycznym, który kształtowany jest przez rodzaj i charakter muzycznego doświadczenia człowieka. Uczestnictwo rodziców wraz z dziećmi w naszych koncertach, jest jednocześnie informacją o dbałości rodziców w zakresie jakości muzycznych doświadczeń. Bowiem, to z jakimi gatunkami muzycznymi dziecko będzie miało kontakt w pierwszym okresie życia, może przyczynić się do poszerzania jego świadomych wyborów i gustów muzycznych w przyszłości. A nic tak nie rozwija szeroko rozumianych struktur muzycznych i pozamuzycznych, jak muzyka o zróżnicowanym instrumentarium.
Podczas wszystkich koncertów, w trakcie wykonywania wszystkich utworów, zarówno podczas śpiewania dziecięcych piosenek na powitanie, jak i podczas słuchania największych dzieł muzyki klasycznej, dzieci będą doświadczać wszystkich trzech warstw muzyki. W wymiarze akustycznym będą wrażliwie na odbieranie dźwięków muzycznych od innych dźwięków z otoczenia. W wymiarze semantycznym będą budować swoje doświadczenie o muzyce, będą spontanicznie reagować na słyszane treści i rozwijać swoją muzyczną wyobraźnię. W wymiarze estetycznym będą rozwijać swój muzyczny gust i wrażliwość na muzykę. Procesy jakie zachodzić będą w umysłach dzieci będą dla nas wszystkich nie do prześledzenia!!!… ale ich efekty będą zauważalne dopiero w przyszłości, kiedy będziemy mieć kontakt z dojrzałym i wrażliwym na piękno muzyki człowiekiem.
Artykuł promocyjny